Zakład Teorii Poznania i Filozofii Nauki

Prof. dr hab. Małgorzata Czarnocka – Kierownik
dr Mariusz Mazurek
dr hab. Anna Michalska-Martin
 

Zakład realizuje wieloletni program badawczy (zlecenie wewnętrzne nr 3): Filozofia podstaw nauki, a ponadto inicjuje i realizuje inne przedsięwzięcia badawcze, które na ogół nie są dotowane (poza dwoma wyjątkami, vide poniżej).

Strategiczny, długofalowy cel prac: Celem tym jest wypracowanie teoretycznych i metateoretycznych podstaw w postaci koncepcji (cząstkowych, z racji rozległości problemu inne nie są możliwe) poznania, w szczególności poznania naukowego. Chodzi też szczególności o przedstawienie aspektów poznania, w tym poznania naukowego – takich, które wyłaniają się obecnie w związku z przebudową świata społecznego, oddziałującego na sferę poznania, a także w związku ze zmianami teoretycznych założeń i programów filozofii, w szczególności z przebudową epistemologii.

Konferencje organizowane lub współorganizowane przez Zakład

1. 2022. Philosophy and Computing
Organized by Philosophers assembled over the years around the APA Newsletter on Philosophy and Computers and the APA Committee on Philosophy and Computers (both now discontinued) and related organizations: Association on Philosophy and Computing (APC) affiliate of the APA, which started in 2020 – the current conference is its first external activity; philosophy interest group within BICA Society (which also organizes its own conference at this IS4SI); PHAEDE (Philosophy of Engineering and Artifact in the Digital Era (within the Romanian Society for Philosophy, Engineering and Techno-ethics) with long tradition of organizing related conferences and publications; Philosophy and Science. Philosophical and Interdisciplinary Studies

2. 2021. Z okazji Światowego Dnia Filozofii oraz Roku Stanisława Lema Sympozjum poświęcone filozoficznym wątkom w twórczości Lema, współorganizowane przez IF UMCS.

3. 2020. Wiedza w akademii i poza akademią – organizatorzy: Wydział Filozofii I Socjologii UMCS, Lubelski Oddział PAN, Lubelski Oddział PTF, Oddział Socjologii Nauki PTS, Filozofia i nauka. Studia filozoficzne I interdyscyplinarne, Lublin, online, 9–10 wrzesień 2020

4. 2019. Filozofia w informatyce V – organizatorzy: Instytut Filozofii UMCS, Katedra Humanistyki Cyfrowej, wydział Humanistyczny UMCS, Filozofia i Nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne, 28-29 listopad 2019

5. 2017. Nauka jako problem teoretyczny i metateoretyczny – organizatorzy: Filozofia i Nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne, IFiS PAN, Instytut Filozofii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 18 październik 2017.

6. 2016. World Congress of Philosophy — International Society for Universal Dialogue (ISUD), Values and Ideals. Theory and Praxis, Warszawa, 146 referentów z 30 krajów świata. Organizacja kongresu ISUD w Warszawie była efektem wieloletniej współpracy z tym międzynarodowym towarzystwem, formą współpracy jest wydawanie czasopisma Dialogue and Universalism.

Granty

• 2023–2024. Wsparcie MEiN dla zgłoszonego projektu edytorskiego w ramach programu „Rozwój czasopism naukowych” dla czasopisma Filozofia i nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne
• 2022–2023. Wsparcie MEiN dla zgłoszonego projektu edytorskiego „Rozwój czasopism naukowych” dla czasopisma Dialogue and Universalism
• 2013–2017. „Filozofia o nauce. Dywersyfikacja tradycji i koncepcji” (nr 11 H 120302 81, moduł 1.1 programu Narodowy Program rozwoju Humanistyki). Plonem tego projektu było założenie czasopisma Filozofia i nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne, w 2013 roku wiele tekstów w czasopismach naukowych, a także następujące monografie: – Paweł Bytniewski – Francuska filozofia nauk. Szkice epistemologiczne, Warszawa, Wyd. IFiS PAN 2017.
   – Małgorzata Czarnocka – Koncepcje podmiotu poznania we współczesnej filozofii, Warszawa, Wyd. IFiS PAN 2017.
   – Stanisław Czerniak – Wybrane koncepcje wiedzy i nauki we współczesnej filozofii niemieckiej, Warszawa, Wyd. IFiS PAN 2017.
   – Ignacy S. Fiut, Marcin Urbaniak – Wiedza w perspektywie ewolucyjnej, Kraków, Aureus 2017.
   – Mariusz Mazurek – Modele w filozoficznych koncepcjach nauki, Warszawa, Wyd. IFiS PAN 2017.
   – Anna Michalska – Pragmatyzm nieinstrumentalny a filozoficzne koncepcje nauki, Warszawa, Wyd. IFiS PAN 2017.
   – Barbara Trybulec – Wiedza i jej podmiot w szerokich systemach poznawczych, Warszawa, Wyd. IFiS PAN 2017.
   – Marcin Urbaniak – Biologiczne wymiary rozumienia. Od ewolucji do hermeneutyki ludzkiego myślenia, Aureus, Kraków 2017.
• 2016–2017. Grant MNiSW na upowszechnianie naukowych wyników Światowego kongresu ISUD. Upowszechnianie miało formę 4 monotematycznych zeszytów Dialogue and Universalism, o łącznej objętości ponad 900 stron. Opublikowano zmodyfikowane (do celów publikacji) i przeredagowane treści referatów wygłoszonych na kongresie. Wszystkie publikacje były podwójnie recenzowane: przez recenzentów kongresowych oraz przez recenzentów powołanych przez Dialogue and Universalism.

Działalność publikacyjna i edytorska

Z inicjatywy Zakładu wydawane są dwa czasopisma: Dialogue and Universalism (dialogueanduniversalim.eu) (red. nacz. M. Czarnocka oraz Filozofia i nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne (filozofiainauka.ifispan.edu.pl), red. naczelna: M. Czarnocka.
Wydawcami Dialogue and Universalism są: IFiS PAN oraz Fundacja Filozofia na Rzecz Dialogu, a faktycznym merytorycznym opiekunem i współtwórcą linii programowej czasopisma i jego sponsorem jest International Society for Universal Dialogue (towarzystwo jest zarejestrowane w stanie Maine, USA).
Czasopismo ma obecnie 70 punktów na liście MEIN czasopism punktowanych.

Czasopismo Filozofia i nauka. Studia i filozoficzne i interdyscyplinarne jest wydawane przez IFiS PAN od 2013 roku, od 2015 roku współwydawcą jest Instytut Filozofii UMCS. Czasopismo ma obecnie 70 punktów na liście MEIN czasopism punktowanych.

Przedsięwzięcia badawcze inicjowane i kierowane/współkierowane przez Zakład, których wyniki zostały opublikowane jako bloki tematyczne lub monotematyczne zeszyty czasopisma FILOZOFIA I NAUKA. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne oraz czasopisma Dialogue and Universalism. Większość projektów badawczych zrealizowanych w Dialogue and Universalism powstały w ramach międzynarodownej współpracy z International Society for Universal Dialogue.

Dialogue and Universalism:
New Faces of Democracy. In Searching of the Global Health of Democracy
Environmental Philosophy as World Philosophy
Problems of Digitalization
Clashes of Cultures, Religions and Models of Democracy
Do We Need a New Enlightenment for the Twenty-first Century? – 4 zeszyty monotematyc zne Dialogue and Universalism
Philosophy in an Age of Crisis (we współpracy z International Society for Universal Dialogue)- 4 zeszyty monotematyczne Dialogue and Universalism
Janusz Kuczyński (1930–2017) – Work and Life
Comparative Culture Studies in Philosophy and Aesthetics (inicjacja projektu badawczego i zaoferowanie miejsca (D&U) zaprezentowania wyników

FILOZOFIA I NAUKA. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne:

• 2022-2023. Philosophy and Computing
Organized by Philosophers assembled over the years around the APA Newsletter on Philosophy and Computers and the APA Committee on Philosophy and Computers (both now discontinued) and related organizations: Association on Philosophy and Computing (APC) affiliate of the APA, which started in 2020 – the current conference is its first external activity; philosophy interest group within BICA Society (which also organizes its own conference at this IS4SI); PHAEDE (Philosophy of Engineering and Artifact in the Digital Era (within the Romanian Society for Philosophy, Engineering and Techno-ethics) with long tradition of organizing related conferences and publications; Philosophy and Science. Philosophical and Interdisciplinary Studies
• 2022-2023. Filozoficzne idee, koncepcje i inspiracje Stanisława Lema, współorganizator: IF UMCS
• 2021. Wiedza w akademii i poza akademią (w kooperacji z IF UMCS)
• 2020. Era komputeryzacji
• 2019. Problemy filozoficzne nauk biologicznych. Z okazji 90-tej rocznicy urodzin Profesora Leszka Kuźnickiego
• 2019. Cognitive Semiotics: Perspectives on the Study of Meaning-making
• 2017. Organizm, ciało, tożsamość, technika (w kooperacji i z inicjatywy IF UAM
• 2017. Filozofia nauk społecznych – teoria i praktyka
• 2016. Idea i teoria Gestalt – przeszłość i teraźniejszość
• 2016. Wokół ewolucjonizmu
• 2015. Problemy poszerzania poznania i nauki
• 2014. Filozofia w uczelni technicznej

Seria wydawnicza Towards Universal Civilization, Peter Lang Verlag, redaktor serii Małgorzata Czarnocka, publikacje od 2017
Małgorzata Czarnocka, A Path to a Conception of Symbolic Truth, 2017
Michael H. Mitias, A Conception of Symbolic Truth 2022
Michael Mitias, Human Dialogue, 2023.

Seminaria
Seminarium prowadzone we współpracy z Zakładem Filozofii Kultury IFiS PAN: Modele podmiotowości; prowadzące: M. Gołębiewska, A. Michalska od roku 2020; wcześniej seminarium miało temat wiodący: Pragmatyka, pragmatyzm, performatyka

Współpraca międzynarodowa
Są dwie główne stałe linie współpracy. Pierwszą jest współpraca z International Society for Universal Dialogue i podejmowane wspólnie z tym towarzystwem inicjatywy badawcze. Plonem tej wieloletniej współpracy jest większość zeszytów monotematycznych Dialogue and Universalism (zob. https://dialogueanduniversalism.eu/tables-of-contents/ )

Druga linia współpracy polega na zapraszaniu, organizowaniu i koordynowaniu pracy grup specjalistów, w tym specjalistów zagranicznych do opracowania tematów inicjowanych przez czasopismo FILOZOFIA I NAUKA. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne. Dobrze rozwija się współpraca międzynarodowa w obszarze problematyki komputeryzacji, wirtualności, filozofii nauki; wyniki badań są prezentowane w obu czasopismach.
Efekty działań obu linii przedstawiono powyżej

Monografie wydane przez pracowników Zakładu od 2017 roku

• Małgorzata Czarnocka – Koncepcje podmiotu poznania we współczesnej filozofii, Warszawa, Wyd. IFiS PAN 2017.
• M. Czarnocka, A Path to a Conception of Symbolic Truth, Peter Lang Verlag 2017.
• Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN (2015)
• M. Mazurek, Modele w filozoficznych koncepcjach nauki, Wyd. IFi S PAN 2017.
• A. Michalska, Pragmatyzm nieinstrumentalny a filozoficzne koncepcje nauki, Wyd. IFiS PAN 2017.
• A. Michalska, Facts, Norms, Ideals: Idealization and Self-regulation in Human Regulations, IFiS PAN 2019.

classic-editor-remember:

classic-editor