Zespół Badań nad Filozofią Hermeneutyczną, Poststrukturalizmem i Myślą Feministyczną

Prof. dr hab. Paweł Dybel
Dr Marzena Adamiak
Dr Magdalena Grabowska, prof. IFiS PAN
Dr Navjotpal Kaur (stypendystka programu PASIFIC)

Powołany w roku 2000 Zespół prowadzi prace w obrębie dwóch obszarów badawczych: szeroko rozumianej teorii psychoanalitycznej oraz teoretycznych i praktycznych aspektów myśli feministycznej. Ze względu na specyfikę kluczowych kategorii obu obszarów (gender, płeć, seksualność, różnica seksualna) prace w Zespole mają charakter interdyscyplinarny, łącząc kompetencje oraz metody badawcze właściwe dla filozofii i socjologii.

W obszarze psychoanalizy badania Zespołu koncentrują się na pytaniach: (I) jakie elementy teorii psychoanalitycznej Zygmunta Freuda odegrały rolę najbardziej istotną? (II) jakie były kolejne etapy tych oddziaływań i jak się one zmieniały?; (III) w jakim zakresie teoria Zygmunta Freuda (i jego następców) jest dzisiaj nadal źródłem inspiracji dla filozofów i badaczy humanistów? (IV) na ile stanowi ona nowy rodzaj hermeneutyki kultury, odbiegający od dotychczasowej tradycji hermeneutycznej?; (V) w jakim sensie koncepcja „różnicy seksualnej” Zygmunta Freuda stanowi przełom w myśleniu o kwestii płci (gender) w myśli europejskiej i (VI) do jakiego stopnia zainspirowała dwudziestowieczne ruchy feministyczne? Prace badawcze skupiają się także na wydobywaniu pozytywnych, filozoficznie nowatorskich aspektów „dekonstrukcji” psychoanalizy w ramach tak zwanego poststrukturalizmu, którego przedstawiciele odegrali szczególnie istotną rolę w recepcji i kontynuacji teorii Freuda (J. Lacan, J. Derrida, M. Foucault, R. Barthes i inni).

Kategoria płci rozpatrywana jest w odniesieniu do różnych jej ujęć we współczesnych teoriach humanistycznych i społecznych. Ważne miejsce zajmują badania nad inspirowanymi przez poststrukturalizm przeobrażeniami w myśli feministycznej i w nurtach z nią spokrewnionych, a zwłaszcza nad kategorią podmiotu/tożsamości. Pytanie o możliwość i konstytucję „kobiecego” podmiotu wpisuje się w szerszą dyskusję nad „neutralnością” podmiotu, w której próbuje się z jednej strony przezwyciężyć uniwersalistyczny model podmiotu, a z drugiej uniknąć całkowitego rozbicia tej kategorii. Badania Zespołu nad kobiecą tożsamością przebiegają głównie w obszarze fenomenologii i jej dyskusji z poststrukturalizmem. Eksplorując, z jednej strony, krytyczne feministyczne odczytania tradycji fenomenologicznej (L. Irigaray, J. Butler i in.). Z drugiej, analizując konkretne propozycje uprawiania fenomenologii w perspektywie różnicy płci i zagadnień ważkich dla femnizmu, jak sprawiedliwość społeczna, sprawczość, czy kobiece doświadczenie (S. de Beauvoir, I.M. Young, S. Kruks, L. Fisher, J. Oksala, B. Mann i.in.).
Z drugiej, analizując konkretne propozycje uprawiania fenomenologii w perspektywie róznicy płci i zagadnień ważkich dla feminizmu, jak sprawiedliwość społeczna, sprawczość, czy kobiece doświadczenie (S. de Beauvoir, J.M. Young, S. Kruks, L.Fisher, J. Oksala, B. Manna i inni).

Ponadto, w Zespole prowadzone są badania na temat współczesnego ruchu kobiecego (zwłaszcza po roku 1980.), ujmujące jego działania społeczno-polityczne, jak i rozwiązania teoretyczne. Celem tych badań jest wytworzenie i upowszechnienie wiedzy na temat unikalności współczesnej polskiej myśli emancypacyjnej na tle humanistyki europejskiej i światowej. Toczące się dziś w polskiej sferze publicznej debaty dotyczące „gender”, „kobiet”, „różnicy seksualnej” czy „równości” i „rozwoju” są punktem wyjścia do zadania pytania o możliwość rekonstrukcji „oryginalnej/nych” pozycji geopolitycznej/nych i intelektualnej/nych, które można by było uznać za przynależne do przestrzeni post-socjalizmu.

W Zespole prowadzone są rozmaite projekty badawcze, min. realizowany we współpracy z Uniwersytetem Rutgers w New Jersey projekt zatytułowany „25 lat demokracji lokalnej w Polsce: kobiety w samorządach”; „Fenomenologia a Feminizm”: jako część projektu realizowanego przez Uniwersytet Warszawski pt. „Problemy współczesnej Fenomenologii”, finansowanego przez Narodowy Program Rozwoju Humanistyki oraz „Dzieje psychoanalizy w Polsce (1900-2014)”, projekt finansowany przez Narodowy Program Rozwoju Humanistyki.

Wśród ważniejszych prac Zespołu znajdują się książki Pawła Dybla: Zagadka “drugiej płci” (Universitas, Kraków 2006), Okruchy psychoanalizy. Teoria Freuda między hermeneutyką i poststrukturalizmem (Universitas, Kraków 2009), Oblicza hermeneutyki, (Kraków, Universitas 2012); Marzeny Adamiak, O kobiecie, która nawiedza myśl. Kobieta jako figura inności w koncepcji podmiotu Emmanuela Lévinasa (WAiP, Warszawa 2007), Przeżywając płeć. Doświadczenie na styku feminizmu, poststrukturalizmu i fenomenologii (Universitas, Kraków 2023) oraz publikacje Magdaleny Grabowskiej: Bringing Second World In Conservative Revolution(s), Socialist Legacies and Transnational Silences in the Trajectories of Polish Feminism [w:] “Signs: Journal of Women in Culture and Society” 37:2, 385-411.

Adres: Instytut Filozofii i Socjologii PAN
00–330 Warszawa, ul. Nowy Świat 72, pokój 227
tel. 657–27–60
Print Friendly, PDF & Email
classic-editor-remember:
block-editor

IFiS PAN

Log In

Create an account
Europejski Sondaż Społeczny | European Social SurveyEuropejski Sondaż Społeczny | European Social Survey