Filozofia

IFiS PAN prowadzi badania filozoficzne w następujących dziedzinach:

• historia filozofii (antycznej, średniowiecznej, nowożytnej, współczesnej; historia filozofii w Polsce;
• fenomenologia i historia ruchu fenomenologicznego;
• teoria poznania i kognitywistyka;
• metodologia i filozofia nauki;
• logika;
• problematyka współczesnej kultury;
• antropologia filozoficzna;
• filozofia polityki i filozofia społeczna;
• filozofia religii;
• wybrane zagadnienia filozofii praktycznej, w tym etyka życia gospodarczego;
• filozoficzne aspekty różnych nurtów psychoanalizy.

Ponadto Instytut prowadzi wieloletnie prace historyczne, bibliograficzne i edytorskie dotyczące filozofii.

W Zakładzie Historii Filozofii Starożytnej i Średniowiecznej prowadzone są badania źródłoznawcze, edytorskie, translatorskie i komentatorskie. W części starożytnej obejmują one zwłaszcza grecką myśl przedsokratejską, filozofią etyczną i polityczną okresu klasycznego oraz prozę filozoficzną i popularno-filozoficzną od okresu klasycznego (zwłaszcza Platon, Ksenofont) do okresu wczesnego cesarstwa rzymskiego (m.in. Plutarch, Dion Chryzostom, teksty wczesnochrześcijańskie). W nurcie filozofii średniowiecznej analizowane są filozoficzne dyskusje dotyczące poznawczego statusu teologii, badana jest średniowieczna spuścizna Europy Środkowej, zwłaszcza Uniwersytetu Jagiellońskiego, oraz opracowywane są zagadnienia z zakresu etyki gospodarczej i filozofii praktycznej (m.in. dobro wspólne, sprawiedliwość, wojna sprawiedliwa, słuszna cena, cnoty) z perspektywy historycznej.

W ramach historii filozofii nowożytnej i współczesnej najważniejszymi polami badań są: filozofia renesansu i europejska filozofia szkolna XVI i XVII w., historia kartezjanizmu, filozofia niemiecka XIX i XX wieku (zwłaszcza neokantyzm), filozofia rosyjska, hiszpańska i polska filozofia XIX i XX wieku oraz myśl amerykańska XX wieku. Badania nad filozofią polską obejmują również staropolską myśl polityczną, w tym zagadnienia takie jak: recepcja klasycznej filozofii politycznej i teologii politycznej, metafora ciała politycznego, ofiara jako źródło więzi społecznej. Ponadto od kilku lat prowadzone są w IFiS badania nad filozofią włoską XX wieku.

Badacze w IFiS PAN zajmują się również problematyką antropologii filozoficznej, od refleksji kontynuującej dorobek klasyczny (Scheler, Lorenz, Plessner) po antropologię inspirowaną psychoanalizą.

Prowadzone są też badania interdyscyplinarne na styku filozofii i socjologii: mowa tu o zagadnieniach takich jak np. media i ogólnie wizualność w kulturze współczesnej, kulturowe reprezentacje śmierci, myśl feministyczna, podmiotowość, normatywność.

Ewolucję przechodzi obecna w Instytucie problematyka historii religii, przybierając postać interdyscyplinarnych badań nad społecznymi zjawiskami religijnymi i przemianami religijnej świadomości (np. agnostycyzm, sekularyzacja). Prowadzone są również badania poświęcone wątkom krypto-żydowskim w filozofii nowożytnej i współczesnej.

Od początku istnienia IFiS PAN rozwijana jest filozofia nauki i epistemologia, uzupełnione ostatnio o logikę epistemiczną i badania z pogranicza filozofii i nauk kognitywnych. Tematyka prac obejmuje:

• formalną strukturę poznania naukowego i potocznego;
• teorię wiedzy i metodologiczne problemy nauczania logiki;
• metodologię poznania naukowego;
• problem podmiotu poznania;
• filozoficzne aspekty współczesnej fizyki.

W dziedzinie filozofii praktycznej w Instytucie prowadzone są między innymi badania z zakresu prakseologii, etyki życia gospodarczego, etyki związanej z rozwojem AI, normatywności w języku potocznym i w prawie.

Od 40 lat w Instytucie gromadzone są dane bibliograficzne dotyczące dorobku polskiej filozofii. Ukończone do tej pory tomy obejmują okres od 1896 do 1918 roku. Trwa zbieranie materiałów oraz prace przygotowawcze do wydania kolejnej publikacji (trzeciego zeszytu czwartego tomu) Bibliografii filozofii polskiej w ramach tego projektu.

Ważnym elementem misji Instytutu jest dbanie o wysoki poziom czasopiśmiennictwa filozoficznego. Obecnie Instytut wydaje następujące czasopisma filozoficzne: Archiwum Filozofii i Myśli Społecznej, Prakseologia, wunderBlock (internetowe), Studia Logica. An International Journal for Symbolic Logic, Dialogue and Universalism (współwydawane z International Society for Universal Dialogue), Filozofia i Nauka.

Ponadto w pionie filozoficznym IFiS PAN:

• prowadzone są liczne seminaria jednorazowe i cykliczne, krajowe i międzynarodowe, np.: Seminarium Filozoficzno-Translatorskie: Corpus Platonicum, Renaissance Mind, Czytanie Marksa, Filozofia i ideologia w epoce nowożytnej. Polska w kontekście europejskim, Europa w kontekście polskim, Heglowska fenomenologia ducha, Filozoficzne problemy wiedzy, filozofia kognitywistyki,  Modele i aspekty podmiotowości, seminaria Zakładu Badań nad Religią, seminaria prowadzone razem z Polskim Towarzystwem Fenomenologicznym: Czytanie… poświęcone studium dzieł przedstawicieli ruchu fenomenologicznego) i Fenomenologia współczesna;
• realizowane są krajowe i międzynarodowe projekty badawcze;
• popularyzuje się wiedzę filozoficzną, np. przez udział w corocznym warszawskim Festiwalu Nauki i innych inicjatywach kulturalnych we współpracy z jednostkami samorządu terytorialnego, organizację i współorganizację filozoficznych szkół letnich.

classic-editor-remember:

block-editor