Zespół Badań nad Zmianą Społeczną i Tradycją

Prof. dr hab. Joanna Kurczewska – Kierownik
Dr hab.Hanna Bojar, prof. IFiS PAN
Dr Justyna Straczuk
Dr Piotr Filipkowski
Dr Piotr Binder
Dr Anna Wylegała
Dr Marta Karkowska
Dr Łukasz Krzyżanowski
Mgr Hanna Gospodarczyk
Mgr Barbara Tołłoczko
Współpracownicy:
Dr Zuzanna Bogumił
Dr Agnieszka Chmielewska,
Dr Jerzy Jestal
Dr Magdalena Lejzerowicz-Zajączkowska
Dr Mikołaj Pawlak
Dr Małgorzata Rajtar
Dr Yasuko Shibata

Zespół łączy zainteresowania teoretyczne z badaniami empirycznymi, realizowanymi w oparciu o metodologię szeroko rozumianych badań jakościowych. W stylach refleksji teoretycznej i przyjętej metodologii badań, Zespół stara się łączyć dorobek socjologii i antropologii kulturowej, ze szczególnym odwołaniem do polskiej tradycji socjologicznej i antropologicznej.

Prace Zespołu stanowią próbę budowania wielowymiarowej strategii długofalowego programu badania zmian społecznych i kulturowych, ze szczególnym uwzględnieniem zmian zachodzących we współczesnej Polsce i w jej najbliższym otoczeniu społecznym i kulturowym.

Główne kierunki badawcze:

Studia nad zmianą i ładem społecznym
. Analizy koncentrują się na socjologicznej i antropologicznej rekonstrukcji zmiany społecznej, a zwłaszcza na kulturowym wymiarze przemian społecznych i cywilizacyjnych dokonujących się w przestrzeni lokalnej i państwowo-narodowej, następujących pod wpływem zarówno czynników wewnętrznych, jak i czynników zewnętrznych, np. związanych z procesami europeizacji czy globalizacji.
Nie mniej ważne są analizy zmierzające do rekonstrukcji czy rewizji kategorii teoretycznych istotnych dla analiz współczesnej zmiany społecznej i kulturowej. W polu zainteresowań Zespołu znajdują się kategorie z różnych słowników teoretycznych, tradycyjnych i nowych, takie jak: „ład społeczny”, „więzi społeczne” „solidarność społeczna”, „kultura narodowa”, „wielokulturowość”, „kultura lokalna i regionalna”, „tradycje”, „przestrzeń społeczna”, „lokalne społeczeństwo obywatelskie”, „ideologie społeczne”.

Studia nad metodologią badań jakościowych w socjologii, antropologii i na ich pograniczach. Zależy nam na ścisłym powiązaniu pogłębionej refleksji metodologicznej z praktyką badawczą i uczynieniu z tej refleksji stałego i integralnego elementu całego procesu badawczego. Inspiracje czerpane są zarówno z klasycznego dorobku polskiej socjologii związanego z metodą biograficzną, jak i najnowszymi dokonaniami metodologii teorii ugruntowanej oraz socjologii i antropologii wizualnej.

Ważną częścią zadań Zespołu jest archiwizacja danych jakościowych oraz jej popularyzacja. Zadanie to realizowane jest we współpracy z badaczami z University of Leeds (projekt „Timescapes”). W ramach tego zadania Zespół opracowuje koncepcję rozwoju Archiwum Danych Jakościowych IFiS PAN. Archiwum to ma służyć, z jednej strony – zabezpieczeniu dorobku polskiej socjologii i jego popularyzacji, z drugiej – stanowić ma podstawę dla reinterpretacji zastanych danych jakościowych, poprzez włączenie ich do nowych projektów badawczych, co otwiera nowe perspektywy w badaniach nad biografią, tożsamością, pamięcią.

Studia nad społecznościami lokalnymi
. Od wielu lat Zespół prowadzi badania terenowe i studia historyczno-porównawcze różnych typów społeczności lokalnych, szczególnie tych usytuowanych na pograniczach Polski. W ich ramach dokonuje się: a/ diagnoz kultur lokalnych i regionalnych z perspektywy tak tradycji, jak i innowacji, b/ interpretacji lokalnych i regionalnych podstaw tożsamości społecznych, zwłaszcza narodowej i europejskiej, c/ rekonstrukcji procesów upodmiatawiania społeczności lokalnych w kontekście wyzwań europejskich i globalnych, d/ diagnoz społecznej percepcji granic kulturowych w społecznościach lokalnych różnych pogranicza, e/ analiz lokalnych i regionalnych przestrzeni obywatelskich w sytuacjach normalnych i w sytuacjach zagrożeń społecznych i ekologicznych. Ponadto, Zespół zajmuje się badaniami lokalności o charakterze aterytorialnym.

Studia nad kulturowym wymiarem zróżnicowań społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem badań nad stylami życia
.  Wielu podejmowanym w Zespole przedsięwzięciom naukowym towarzyszy refleksja nad zmianami, jakie zaszły w obyczajowości współczesnych społeczeństw, ze szczególnym uwzględnieniem społeczeństw postsocjalistycznych. Zespół prowadzi badania nad stylami życia podmiotów zbiorowych, szczególnie znaczących dla przebiegu modernizacji, przy uwzględnieniu procesów integracji europejskiej i globalizacji.  W centrum jego uwagi znajdują się nie tylko przemiany dotychczasowych stylów życia, ujmowane w różnych kontekstach historycznych i politycznych, ale i procesy tworzenia się nowych stylów życia, pod wpływem nowych zróżnicowań strukturalnych i instytucjonalnych.

Badania nad społecznym i kulturowym wymiarem emocji
. W pracach badawczych Zespól zwraca uwagę na rolę emocji w zmianach społecznych i kulturowych. W ramach refleksji teoretycznej podejmuje próby rekonstrukcji kulturowego wymiaru stanów afektywnych, zwłaszcza ich roli w reprodukcji społecznych relacji podtrzymujących systemy społecznej hierarchii. Ponadto, w polu zainteresowań Zespołu znajduje się problematyka roli emocji w procesie badawczym specyficznym dla socjologii i antropologii.

Z powyższymi, głównymi kierunkami badawczymi Zespołu są związane realizowane przez Zespół krajowe i międzynarodowe projekty badawcze.

Obok projektów indywidualnych, w latach 2002-2010 Zespół zrealizował kilka dużych, wieloletnich projektów badawczych dotyczących a/ roli tradycji lokalnych w budowaniu demokratycznej kultury politycznej i lokalnych społeczeństw obywatelskich, b/ społecznej percepcji granic i pogranicza i ich roli w budowaniu indywidualnych i zbiorowych tożsamości lokalnych, narodowych i ponadnarodowych w kontekście integracji europejskiej, c/ lokalnych reinterpretacji projektu europejskiego.

Problematyka najnowszych projektów badawczych Zespołu koncentruje się na:

A) Badaniach lokalnych form solidarności społecznej w sytuacjach różnego typu zagrożeń naturalnych, społecznych i technologicznych.

Najnowszy projekt dotyczący podstaw solidarności społecznej wobec katastrof naturalnych stanowi część większego programu badawczego, w którym badane są reakcje indywidualne i zbiorowe na różnorodne zagrożenia występujące w Polsce, począwszy od naturalnych, poprzez technologiczne, a kończąc na zagrożeniach „czysto” społecznych i kulturowych.


B) Badaniach doświadczeń indywidualnych i zbiorowych, m.in. religijnych, ideologicznych i migracyjnych oraz przemian stylów życia w kontekście powstawania europejskiego społeczeństwa.

Od 2010 roku Zespół jest członkiem międzynarodowego konsorcjum powołanego do przygotowania projektu „EUROLIFE: Towards a European society: Transforming European Lifestyle” w ramach 7 Programu Ramowego.

C) badaniach nad młodymi bezrobotnymi i ich miejscem społecznym w integrującej się Europie.

Projekt YOUNEX: Youth, Unemployment, and Exclusion in Europe: A multidimensional approach to understanding the conditions and prospects for social and political integration of young unemployed”, w ramach 7 Programu Ramowego. Członkowie Zespołu są odpowiedzialni za prowadzone w ramach tego projektu badania jakościowe.

Ponadto, Zespół uczestniczy w projektach o charakterze ekspertalnym, współpracując, m.in. z Instytutem Spraw Publicznych, Narodowym Centrum Kultury, Fundacją Pro Publico Bono, Ośrodkiem KARTA. Zespół współpracuje z badaczami z różnych ośrodków akademickich w Polsce. (M.in.: Uniwersytetu Łódzkiego, Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Uniwersytetu w Białymstoku, Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu Gdańskiego, Akademii Górniczo-Hutniczej oraz z badaczami z warszawskich środowisk akademickich: Uniwersytetu Warszawskiego (Instytut Socjologii, Instytut Stosowanych Nauk Społecznych, Instytut Europeistyki, Instytut Historyczny, Instytut Kultury Polskiej), Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego oraz Instytutów PAN (Instytut Studiów Politycznych, Instytut Slawistyki).

Ważną częścią programu badawczego Zespołu jest włączenie młodych badaczy: doktorantów SNS IFiS PAN oraz młodych doktorów do prowadzonych przez Zespół projektów badawczych. Celem tej współpracy jest rozwijanie ich warsztatu naukowego w zakresie badań jakościowych. Podobnemu celowi służą także seminaria i warsztaty badawcze prowadzone przez pracowników Zespołu na Uniwersytecie Warszawskim (m.in., w Instytucie Historycznym UW, w Instytucie Socjologii oraz Instytucie Kultury Polskiej).

Wskazane wyżej kierunki badań stanowią ramę tematyczną dla prowadzonego od lat przez Kierownika Zespołu, prof. Joannę Kurczewską, seminarium badawczegoLokalne, regionalne, krajowe i ponadnarodowe: cztery spojrzenia na zmianę społeczną i ład społeczny” oraz dla serii publikacji „Oblicza lokalności”, przekształcanej obecnie w czasopismo naukowe.

Seminarium ma charakter ogólnopolski; cieszy się dużym zainteresowaniem tak doświadczonych badaczy, jak i doktorantów i studentów z różnych ośrodków akademickich.  W jego ramach przedstawiane są zarówno podejścia teoretyczne do zmiany społecznej i ładu społecznego, jak i projekty nowych, indywidualnych i zbiorowych studiów teoretyczno-porównawczych, studia badawcze o charakterze interdyscyplinarnym, czy wyniki wieloletnich badań terenowych na tematy lokalne, regionalne, narodowe i ponadnarodowe.

Publikacje zbiorowe, prezentujące wyniki zrealizowanych projektów badawczych oraz monografie pracowników Zespołu (2000-2010):

Kurczewska Joanna, (red.), Kultura narodowa i polityka, Oficyna Naukowa: Warszawa 200

Bojar Hanna, Mniejszości społeczne w państwie i społeczeństwie III Rzeczypospolitej Polskiej, Monografie FNP: Wrocław 2000

Kurczewska, Joanna, Patriotyzm(y) polskich polityków, IFiS PAN: Warszawa 2001

Palska Hanna, Bieda i dostatek. O nowych stylach życia w Polsce końca lat dziewięćdziesiątych, Wyd. IFiS PAN: Warszawa 2002

Kurczewska Joanna, Bojar Hanna, (red.), Granice na pograniczach, Wyd. IFiS PAN: Warszawa 2005

Kurczewska Joanna, (red.), Borders and Borderlands in the Making. From the Filed Studies of Polish Sociologists and Anthropologists, IFiS PAN: Warszawa 2007

Kurczewska Joanna, (red.), Oblicza lokalności, IFiS PAN: Warszawa; [Tom I. Tradycja i współczesność, 2004; Tom II. Różnorodność miejsc i czasu, 2006; Tom III. Ku nowym formom życia lokalnego, 2008]

Straczuk Justyna, Cmentarz i stół. Pogranicze prawosławno-katolickie w Polsce i na Białorusi, Monografie FNP: Wrocław 2006

Binder Piotr, Palska Hanna, Pawlik Wojciech, (red.) Emocje a kultura i życie społeczne. Wyd. IFiS PAN: Warszawa 2009.

Filipkowski Piotr, Historia mówiona i wojna. Doświadczenie obozu koncentracyjnego w perspektywie narracji biograficznej, Monografie FNP: Wrocław 2010

Kurczewska Joanna, Bojar Hanna, (red.), Wyciskanie Brukselki. O europeizacji społeczności lokalnych na pograniczach, Wyd. IFiS PAN: Warszawa 2010

Adres: Instytut Filozofii i Socjologii PAN
00-330 Warszawa, ul. Nowy Świat 72, pokój 139, 272
Tel. (48 22) 657-28-98
Print Friendly, PDF & Email
classic-editor-remember:
classic-editor

IFiS PAN

Log In

Create an account
Europejski Sondaż Społeczny | European Social SurveyEuropejski Sondaż Społeczny | European Social Survey