Transhumanizm – normatywne redefinicje w antropologii

Kontynuujemy spotkania w ramach seminarium Modele i aspekty podmiotowości, prowadzone online (komunikator Zoom). Żeby dostać link, trzeba zgłosić się na mail: publicrelations@ifispan.edu.pl.

Na najbliższym seminarium 5 listopada br. (11:30-13:30, online – Zoom)
dr hab. prof. IFiS PAN Maria Gołębiewska przedstawi referat

Transhumanizm – normatywne redefinicje w antropologii.

Abstrakt:

Transhumanizm jest określany jako „filozoficzny ruch” lub szerzej jako „ruch intelektualny”, którego celem byłoby domniemane „ulepszenie” ludzkiego gatunku (w tym możliwości poznawczych i długości życia). Tak pojmowany transhumanizm bywa rozpatrywany w kontekście dotychczasowego humanizmu i wówczas pisze się o poprawie domniemanego naturalnego wyposażenia człowieka, również pojmowanego esencjalnie. Poprawa polega w tym przypadku na ekspozycji i prymacie cech potrzebnych bądź „właściwych”, na przykład z moralnego punktu widzenia. Celem byłaby między innymi moralna poprawa ludzkości. Przede wszystkim jednak transhumanizm jest rozpatrywany w kontekście posthumanizmu, a poprawa jednostek ludzkich dokonywałaby się dzięki ingerencjom nauki oraz wprowadzaniu zmian technologicznych.
Jedno z podstawowych założeń antropologicznych transhumanizmu dotyczy możliwości kształtowania i przekształcania ludzkich cech gatunkowych zależnie od warunków i oczekiwań, ich poszerzenia lub pogłębienia dzięki różnego rodzaju praktykom, w tym dzięki technologicznemu instrumentarium (przykładem mogą być biomedia). Transhumaniści przejmują częściowo tezy humanizmu, zmierzając wraz z przedstawicielami rozmaitych nauk (medycyna, pedagogika, psychologia, filozofia) do poprawy ludzkiego bytu i egzystencji gatunkowej. Zaczynają jednak od opisu jednostkowych przypadków tej poprawy, czasem eksperymentalnych, często dość wyrazistych (np. cielesna implementacja urządzeń technicznych).
Celem referatu jest omówienie stanowisk antropologicznych, które są zakładane implicite, rozważane albo postulowane przez zwolenników transhumanizmu. W dyskusjach o transhumanizmie stanowiska antropologiczne, dotyczące wyposażenia gatunkowego człowieka – podstawowych oraz pomniejszych, wtórnych lub zmiennych cech – są określane w oparciu o przyjmowane założenia ontologiczne, częściej przemilczane niż deklarowane wprost. W referacie pytam o możliwe prawidłowości w przechodzeniu od opisu jednostkowych ludzkich bytów do normatywnych uogólnień. Natomiast drugie pytanie dotyczy wpływu normatywnych antropologicznych założeń na opis jednostkowych ludzkich przypadków.
Jak wiadomo, zwolennicy oraz przeciwnicy transhumanizmu na nowo rozważają kwestię antropologicznego wyposażenia, łączą przymiotnik „antropologiczny” ze zróżnicowanymi znaczeniami, które bywają uznawane za sprzeczne (naturalny, sztuczny, wrodzony, technologiczny, kulturowy, rozumny, psychosomatyczny…). Stanowiska antropologiczne transhumanistów są zróżnicowane: od substancjalizmu, przez esencjalizm naturalistyczny (np. genetyka, ewolucjonizm), esencjalizm racjonalistyczny oraz kulturalistyczny (nauka i kultura są zwieńczeniem działalności człowieka), po stanowisko uznające zmienność i labilność cech gatunkowych (pojawiają się w zróżnicowany sposób w przypadku jednostkowych bytów).
W przypadku każdego z tych stanowisk można mówić o pewnych cechach wspólnych oraz indywidualnych człowieka – o cechach, którym przypisuje się charakter normy, norma zaś wyznacza podział na to, co ludzkie, nie-ludzkie, poza-ludzkie, także nasze i obce. Można powiedzieć, że w tak zróżnicowane konteksty wpisane są rozważania, jak też normatywne reguły i preskryptywne postulaty transhumanizmu. Normatywne reguły antropologiczne podlegają przy tym częściowemu utrzymaniu i zarazem są przekraczane w poszukiwaniu lepszego ludzkiego bytu.

Proponowana lektura:
Stephen Lilley, Transhumanism and Society. The Social Debate over Human Enhancement, Dordrecht: Springer, 2013.

classic-editor-remember:

block-editor