Seminarium prof. Joanny Kurczewskiej

Serdecznie zapraszamy na seminarium Zakładu Socjologii Teoretycznej i Zespołu Badań nad Zmianą Społeczną i Tradycją z cyklu „Lokalne, regionalne, krajowe i ponadnarodowe: cztery spojrzenia na zmianę społeczną i ład społeczny”, które odbędzie się on-line w poniedziałek, 26 CZERWCA 2023 r., o godz. 15.00

Jacek Kurczewski (ISNS Uniwersytet Warszawski), Kamil Joński (KES SGH) i Wojciech Rogowski (Instytut Allerhanda) wygłoszą referat pt.

PRAWEM I LEWEM PO LATACH CZYLI PRAWORZĄDNOŚĆ WE WSPÓŁCZESNEJ POLSKIEJ KULTURZE
PRAWNO-POLITYCZNEJ

Komentatorzy: prof. dr hab. Grażyna Skąpska (Instytutu Socjologii UJ), prof. dr hab. Małgorzata Fuszara (ISNS UW)

Prowadząca seminarium: prof. dr hab. Joanna Kurczewska

Link do wydarzenia https://zoom.us/j/95483204349?pwd=UFd6U0U4UUJOMWkyZVRGcDJVR1NIQT09

Zapraszamy do dyskusji!

Abstrakt:

Referat stanowi rekapitulację poglądów i wyników uzyskanych przez J. Kurczewskiego w dotychczasowych studiach nad „potoczną” czy „popularną” kulturą prawna społeczeństwa polskiego w świetle najnowszych wydarzeń i naszych badań własnych. Co do tych ostatnich to przygotowaliśmy badanie sondażowe, które zostało zrealizowane metodą CAVI przez CBOS w dniach 21-26 kwietnia 2023 r. na liczącej 1038 respondentów próbie kwotowej reprezentatywnej ze względu na: płeć, wiek, wielkość miejscowości oraz województwo, odzwierciedlającej pod tym względem strukturę dorosłych mieszkańców Polski. Badanie sfinansowano z projektu NCN “Inflacja prawa w Polsce – perspektywa prawna, ekonomiczna i społeczna” realizowanego na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie (2019/35/B/HS5/02943).

Zagadnienie praworządności choćby w związku z ekonomicznymi konsekwencjami tzw. „dobrej zmiany” w postaci wieloletniego zamrożenia należnych Polsce środków unijnych jest jednym z głównych tematów kampanii wyborczej.

Z tego względu ważne jest ustalenie, czego Polacy właściwie oczekują od systemu prawnego, wymiaru sprawiedliwości i samych sędziów.

Aby odpowiedzieć na to pytanie, pytaliśmy, jak ocenia się prawo i jego stosowanie w praktyce. Pozytywna ocena prawa jest sporadyczna, negatywna powszechna a niezadowolenie w większości dotyczy stanowionego prawa. Nie dziwi to skoro opinia publiczna o władzy ustawodawczej w RP jest od dziesięcioleci zła, podobnie jak opinia o sądach, chociaż władza sama „dobrej zmianie” nie podlega, a tylko wprowadza ją w sądach. Ważne są w tej ocenie orientacje polityczne, bo w badanej przez nas grupie zwolennicy Zjednoczonej Prawicy dużo rzadziej (35%) niż reszta badanych (63%) uważają, że polskie prawo wymaga poważnych zmian, a częściej że prawo i jego stosowanie są dobre albo, że prawo jest dobra a tylko jego stosowanie złe.

Pytaliśmy o to czym przede wszystkim zdaniem respondentów kierują się sędziowie, a czym powinni kierować się podejmując decyzje. Im starsi i lepiej wykształceni w badanej próbce tym częściej mówią, że sędziowie powinni kierować się prawami człowieka i konstytucją. Można tłumaczyć ten wynik lepszą – a u starszych osobistą – wiedzą o funkcjonowaniu autorytarnego sądownictwa w PRL. Co istotne, wyraźne były związki niekorzystnych opinii o sędziach z preferencjami politycznymi: w porównaniu z wyborcami partii Paktu Senackiego, wyborcy Zjednoczonej Prawicy dwukrotnie częściej zarzucają sędziom, że w orzekaniu kierują się „swoimi interesami” i czterokrotnie rzadziej, że „kierują się wytycznymi rządu i Ministerstwa Sprawiedliwości”.

Pytanie o to czym jest praworządność i jak w Polsce jest realizowana zostało zadane przez J. Kurczewskiego w badaniu ogólnopolskim wykonanym dla ISNS UW przez CBOS pod koniec 2021 roku na ogólnopolskiej próbie losowej. Najczęściej – i to przez większość – wybieranym z przedstawionej badanym listy czynników składających się na praworządność była niezależność sądownictwa od poleceń i nacisków władzy wykonawczej. Na drugim miejscu znalazła się nieprzekupność urzędników publicznych, na trzecim – praktycznie ex aequo – stałość prawa, jasność i spójność przepisów oraz przestrzeganie przepisów prawa i wyroków sądowych przez rząd i inne organy władzy.

Ten obraz praworządności był związany z preferencjami politycznymi tak, że niezależność sądownictwa była wskazywana jako ważna dla praworządności wśród określających się jako prawica (45%) podczas gdy wśród związanych z centrum przez 67% a wśród związanych z lewicą przez 78%.

W obecnym badaniu, proponowane wówczas czynniki składające się na możliwe definicje praworządności zostały wzbogacone o wątki, które pojawiają się w politycznej kampanii (ochrona tradycyjnych wartości, dostępność prawa azylu, sprawne ściganie i surowe karanie przestępców oraz szybkie oczyszczenie przed sądem niesłusznie oskarżonych), nawet jeśli nie należą one do tradycyjnego zestawu cech praworządności, o których mówią prawnicy.

Wyniki tych badań zostaną powiązane z wcześniejszymi próbami uogólnienia (J. Kurczewski, „Rządy prawa w: “Res Publica”1989 (3) s. 7-19; J. Kurczewski: „Prawem i lewem. Kultura prawna społeczeństwa polskiego po komunizmie”, Studia Socjologiczne 2, s. 33-60; M. Fuszara i J. Kurczewski, „Spory i ich rozwiązywanie” Nomos 2017; J. Kurczewski „Spór o sądy” w „Spór i sądy” (wyd. II, uzupełnione, Nomos 2020). Referat prezentuje jedno z SOCJOLOGICNO-prawnych podejść do prawa i praworządności.

classic-editor-remember:

block-editor