Relacje władzy w praktykach badawczych w socjologii płci

Ogólnopolska konferencja
„Relacje władzy w praktykach badawczych w socjologii płci” 

organizowana przez Sekcję Socjologii Płci PTS
oraz Instytut Filozofii i Socjologii PAN

30 listopada – 1 grudnia 2023 r.

Warszawa, Instytut Filozofii i Socjologii PAN, ul. Nowy Świat 72, sala 268

Liczba miejsc ograniczona. Prosimy o zgłoszenia na mail: socjologia.plci.pts@gmail.com

PROGRAM

Konferencja zaplanowana jest w taki sposób, by jak najwięcej czasu poświęcić na dyskusję, która przybierze formę okrągłego stołu. Poniżej, w podziale na sesje, przedstawiamy pytania stanowiące punkt wyjścia do rozmowy, do której zaproszone są wszystkie obecne na sali osoby. Do poszczególnych sesji przypisane są referaty. Zakładamy, że każdy z nich zajmie nie więcej niż 10–15 minut, będzie po prostu głosem w dyskusji, którą poszerzymy o wypowiedzi kolejnych osób.

Czwartek 30 listopada

10:45–11:00 Rejestracja

11:00–11:15 Otwarcie konferencji

11:15–13:00 SESJA 1 – NEGOCJOWANIE TOŻSAMOŚCI I WŁADZY
Moderacja: Ewelina Ciaputa, Marta Rawłuszko

W tej sesji przyjrzymy się różnym dynamikom władzy, które wiążą się z wyborem tematu badań oraz samym procesem badawczym. Poruszymy kwestie dotyczące relacji między badaczką a osobami uczestniczącymi w badaniu, procesu doboru próby, konkretnych praktyk badań terenowych oraz interpretacji zebranych materiałów. Zastanowimy się również, w jaki sposób płeć i inne wymiary tożsamości obydwu „stron” badania, nasze różne upozycjonowanie społeczne i pełnione role, a także posiadane uprzedzenia czy stereotypy wpływają na sytuację badania. Nawiążemy do teoretycznych możliwości, jakie niesie za sobą feministyczny nowy materializm, aby przełamać niektóre z wyzwań związanych z naszymi tożsamościami i relacjami władzy w oczywisty sposób wplecionymi w proces badawczy. Interesuje nas odpowiedź na następujące pytania:

• Jak negocjujemy i nawigujemy relacje władzy, płeć i pozycje własne oraz osoby badanej w procesie badawczym?
• Jak nasza płeć i płeć osób badanych krzyżuje się z innymi kategoriami i co z tego wynika dla dynamiki procesu badawczego?
• W jaki sposób nasza dominacja nad osobami badanymi, ale też nasze podporządkowanie względem badanych ujawnia się w pracy badawczej i z jakimi konsekwencjami poznawczymi się to wiąże? W jaki sposób relacja dominacji i podporządkowania koryguje nasze pierwotne założenia i zamierzenia badawcze?
• W jaki sposób łączymy nasze zaangażowanie akademickie z aktywistycznym? Z jakimi wyzwaniami się mierzymy? W jakich sytuacjach i dlaczego oddzielamy swą działalność akademicką od aktywistycznej?

Panelistki:

• Antonina Lewandowska, Szkoła Doktorska Nauk Społecznych UW Badaczka, aktywistka, kobieta – doświadczenia dynamik zależności w badaniach nad aborcją
• Zuzanna Rokita, Instytut Stosowanych Nauk Społecznych UW Badaczka w spektrum sprawności wobec feministycznych studiów o niepełnosprawności
• Katarzyna Suwada, Instytut Socjologii UMK Relacje badaczki z badanymi mężczyznami w kontekście badania ojcostwa
• Julia Michcik, Instytut Socjologii UJ Feministyczny nowy materializm w rozważaniach teoretyczek

13:00–14:30 Lunch

14:30–16:00 SESJA 2 – WYWIAD SOCJOLOGICZNY
Moderacja: Katarzyna Wojnicka, Justyna Struzik

Prowadzenie różnego rodzaju wywiadów – indywidualnych, grupowych, swobodnych, biograficznych, standaryzowanych itd. – wiąże się z (re)produkcją specyficznych relacji władzy w konkretnym miejscu i czasie. Relacje te są wypadkową interakcji, w jakie wchodzą ze sobą osoby badające i badane, oraz nieograniczonej liczby czynników społecznych, wśród których znajdują się między innymi płeć, klasa społeczna, pochodzenie etniczne, rasa, wiek, sprawność, seksualność, status obywatelski. W tej sesji, kontynuując refleksję na temat pracy badawczej podjętą w sesji poprzedniej, skupimy się konkretnie na sytuacji wywiadu. Wyjdziemy od naszych doświadczeń w tym zakresie (np. wywiady z wykorzystaniem techniki mapy rodziny, wywiady biograficzne nastawione na wysłuchanie) i postaramy się odpowiedzieć na następujące pytania:

• Jak negocjujemy i nawigujemy relacje władzy, płeć i pozycje własne oraz osoby badanej podczas wywiadu?
• W jaki sposób nasza dominacja nad osobami badanymi, ale też nasze podporządkowanie względem badanych ujawnia się w czasie wywiadu? Z jakimi konsekwencjami poznawczymi się to wiąże?
• Jakie są etyczne i metodologiczne wyzwania związane z używaniem konkretnych technik badawczych podczas wywiadu? Jak na te wyzwania odpowiadamy?
• Czy i w jaki sposób, prowadząc wywiad, możemy budować niehierarchiczne relacje partnerskie oparte na zaufaniu i uznające podmiotowość osób badających i badanych?

Panelistki:

• Agata Stasińska i Joanna Mizielińska, Collegium Civitas Badania etnograficzne rodzin LGBTIQ+: konsekwencje i wyzwania związane z zastosowaniem wywiadu wokół mapy rodziny
• Kamila Albin, Instytut Stosowanych Nauk Społecznych UW Od hierarchii do partnerstwa – rola perspektywy feministycznej w biograficznych badaniach aktywistek z niepełnosprawnością
• Karolina Sikorska, Instytut Nauk o Kulturze, UMK O relacji rozmówczyni – badaczka

16:30–18:15 SESJA 3 – WZAJEMNOŚĆ
Moderacja: Dorota Hall, Katarzyna Wojnicka

Upodmiotowienie osób, które biorą udział w projektach badawczych, jest swego rodzaju dyrektywą w obrębie studiów realizowanych z nurcie genderowym. Wiąże się ono z uwzględnieniem perspektywy tych osób na etapie tworzenia wyników badań oraz podejmowania decyzji o tym, w jaki sposób archiwizować zebrany materiał. W tej sesji skupimy się na wzajemności w badaniach, a zwłaszcza na sytuacjach, w których wzajemność staje się problematyczna z rozmaitych względów – na przykład dlatego, że osoby badane zajmują silniejszą od nas pozycję w polu władzy, albo dlatego, że w procesie badawczym zmianie uległ nasz stosunek do problematyki projektu, albo dlatego, że trudno nam znaleźć adekwatną formę lub odpowiednie miejsce do archiwizacji materiału. Stawiamy następujące pytania:

• Jakie teorie nas ograniczają, a jakie otwierają nam obiecujące możliwości, gdy badania prowadzimy wśród osób społecznie uprzywilejowanych? Co zyskujemy, a co tracimy, gdy na uprzywilejowanie badanych patrzmy przez pryzmat intersekcjonalności i kierujemy uwagę na różne aspekty podporządkowania, z którym jednak te osoby się mierzą?
• Jakie zasady powinny kierować naszymi wyborami etycznymi i metodologicznymi, kiedy badamy środowiska osób dysponujących znacznie większymi zasobami i władzą niż my?
• Jakie są granice wzajemności w badaniach wśród osób o porównywalnym lub niższym od naszego kapitale społecznym, ekonomicznym, kulturowym? Co robimy w sytuacji, gdy osoby te nie zgadzają się z naszymi wnioskami?
• Do kogo należą materiały wytworzone lub odnalezione w czasie badań? W jaki sposób archiwizujemy zgromadzone źródła, odpowiadając na oczekiwania grantodawców, które nie zawsze korespondują z oczekiwaniami badanych środowisk, ale też biorąc pod uwagę rozmaite napięcia pomiędzy grupami osób, które mogłyby uznać materiały za własne?

Panelistki:

• Wiktoria Morawska, Szkoła Nauk Społecznych wInstytucie Filozofii i Socjologii PAN Dostęp do władzy, który idzie w parze z nierównościami. Teoretyczne i metodologiczne dylematy badań nad pozycją kobiet odnoszących sukcesy
• Elżbieta Korolczuk, Ośrodek Studiów Amerykańskich UW Władza jako relacja. Jak badać ruchy społeczne, z którymi się nie zgadzamy
• Anna Ratecka, Uniwersytet Södertörn Granice wzajemności w badaniach
• Barbara Dynda, Instytut Kultury Polskiej oraz Instytut Stosowanych Nauk Społecznych UW Etyczne praktyki po procesie badawczym. Badanie i archiwizowanie feministyczno-queerowego aktywizmu w Polsce

Piątek 1 grudnia

10:15–12:00 SESJA 4 – ANDROCENTRYCZNA AKADEMIA
Moderacja: Marta Rawłuszko, Dorota Hall

Androcentryczny charakter polskiej akademii jest faktem, z którym nieuchronnie konfrontują się badaczki prowadzące badania nad płcią kulturową czy zaangażowane w procesy przygotowania i wdrażania Planów Równości Płci. Socjolożki posiadające ekspercką wiedzę na tematy równościowe stają się sprawczymi aktorkami feministycznych praktyk, innowacji i instytucjonalnych eksperymentów. Jednocześnie zarówno małe, jak i duże w swej skali projekty związane z gender w ramach upłciowionego reżimu polskich uczelni posiadają status kontrkulturowego novum, a ich ostateczne skutki pozostają często niepewne, niejednoznaczne i skomplikowane. W trakcie sesji przyjrzymy się bliżej tym doświadczeniom, próbując odpowiedzieć na następujące pytania:

• Jak uniwersyteckie relacje władzy mogą być widziane z perspektywy doktorantki, młodej badaczki i kierowniczki projektu? W jaki sposób władza, również ta o charakterze symbolicznym, oddziaływuje na praktykę dydaktyczną i badawczą osób pracujących wewnątrz, a zarazem na obrzeżach uniwersytetu?
• W jaki sposób i pod jakimi warunkami, prowadząc badania nad równością płci, możemy adekwatnie odpowiedzieć na zmaskulinizowaną kulturę uniwersytetu?
• W jaki sposób, podejmując badania związane z Planami Równości Płci, nawigujemy w wielowymiarowych relacjach władzy, z jednej strony odnoszących się do naszych tożsamości i pozycji w polu nauki, z drugiej strony, rozciągających się między nimi a kierownictwem instytucji, uniwersytecką administracją oraz innymi jednostkami i dyscyplinami nauki?
• Jak strukturalne cechy równościowych badań (zewnętrzny przymus, charakter międzynarodowy/krajowy) wpływają na poziom ich legitymizacji i uznanie ekspertyzy wnoszonej przez socjolożki płci?
• W jaki sposób możemy w praktyce badawczej realizować feministyczne postulaty dotyczące niehierarchiczności i włączenia grup podporządkowanych? W jakim stopniu tego typu praktyki są korzystne dla prowadzonych badań i zarządzanych zespołów, jakie wiążą się z nimi ograniczenia?  

Panelistki:

• Hanna Kroczak, Szkoła Doktorska Nauk Społecznych UŁ Doktorantka wewnątrz i wobec relacji władzy w polskim uniwersytecie
• Katarzyna Leszczyńska, Wydział Humanistyczny AGH Badanie nierówności płci jako doświadczenie sprawstwa. Wyzwania i strategie badawcze w warunkach zmaskulinizowanej struktury uniwersytetu
• Ewa Krzaklewska, Paulina Sekuła, Marta Warat, Ewelina Ciaputa, Instytut Socjologii UJ Badając nierówności płci i wdrażając zmianę w akademii – doświadczenia pracy w ramach projektów międzynarodowych
• Beata Bielska, Instytut Socjologii UMK Feministyczne, niehierarchiczne zespoły badawcze

12:30–14:15 SESJA 5 – POZA MURAMI UNIWERSYTETU
Moderacja: Justyna Struzik, Ewelina Ciaputa

W ostatniej sesji proponujemy krytycznie przyjrzeć się temu, w jaki sposób relacje władzy już nie tylko w obrębie akademii, ale także poza nią kształtują nasze pozycje badawcze, w jaki sposób wpływają one na możliwość upowszechniania wytwarzanych przez nas idei i pojęć, na szeroko stosowany język. Interesują nas hierarchizacje różnych rodzajów wiedzy i mechanizmy stojące za uznawaniem jednej wiedzy za ekspercką, a innej za „ideologicznie zaangażowaną”. Wychodząc poza ramy akademii, chcemy zapytać, kto i na jakich zasadach ma szansę stać się „głosem eksperckim” w debacie publicznej, a kogo z tej pozycji się wyklucza. Zadajemy pytanie, na czym może polegać wiedza feministyczna i jaka jest jej pozycja w dzisiejszej socjologii rozumianej jako dziedzina nauki o rozpoznawalnym publicznie znaczeniu. W szczególności interesuje nas:

• W jakiej relacji względem siebie pozostają badania na temat płci o charakterze aktywistycznym (nastawione na zmianę społeczną) i badania akademickie (nastawione na poszerzanie horyzontów poznania i rozwój kariery naukowej)?
• W jaki sposób hierarchiczne relacje w akademii i poza nią wpływają na uznanie lub marginalizację różnych rodzajów wiedzy na temat płci?
• W jakim stopniu socjolodzy, którzy występują w roli publicznych intelektualistów, reprodukują maskulinistyczny charakter akademii, a wraz z nim „głupotę” naszej dyscypliny?
• Jak socjolożki podejmujące badania genderowe praktycznie radzą sobie z asymetrią władzy w relacjach między nimi a przełożonymi w instytucjach i grantodawcami?
• Jak relacje dominacji i oporu w obszarze dyskursu dotyczącego publicznie dyskutowanych kwestii, takich jak prawa reprodukcyjne i aborcja, wpływają na badania z tego zakresu? W jakim stopniu stosowanie określonych pojęć i języka, kreowanie i negowanie znaczeń, wpływa na ulokowanie badaczki po określonej stronie „ideologicznego sporu”?
• W jakim stopniu działalność naukowa, w tym publikacyjna, na temat aborcji jest formą aktywizmu? Czy w takim obszarze badawczym możliwe jest zajęcie „neutralnego” stanowiska i na czym miałoby ono polegać?

Panelistki:

• Magdalena Grabowska, Instytut Filozofii i Socjologii PAN Tradycyjne ścieżki uznania, badania zaangażowane i relacje władzy-płci w akademii i poza nią. Przykład badań i debaty nad procesami de i re-demokratyzacji w Polsce 2023
• Marta Rawłuszko, Instytut Stosowanych Nauk Społecznych UW Kto był i jest wciąż głupi?
• Izabela Desperak, Instytut Socjologii UŁ Grantodawca, księgowa czy prokurator? Niełatwe doświadczenia badań genderowych w Polsce
• Krystyna Godula-Dzwonkowska, Instytut Socjologii UŁ Konflikty wokół przedmiotu badań i języka w badaniach dotyczących praw reprodukcyjnych

14:15–14:30 Zamknięcie konferencji

classic-editor-remember:

block-editor