Modele i aspekty podmiotowości

Na najbliższym seminarium 1 października br. (11:30-13:30, online – Zoom) dr hab. prof. UAM Agnieszka Doda-Wyszyńska przedstawi referat
Podmiot autopojetyczny a spontaniczny porządek społeczny
czy może jego brak? (Hegel – Luhmann – Hayek).

Po link do Zooma prosimy napisać na mail: publicrelations@ifispan.edu.pl

Agnieszka Doda-Wyszyńska, UAM, Poznań: Podmiot autopojetyczny a spontaniczny porządek społeczny czy może jego brak? (Hegel – Luhmann – Hayek)
Po „zwrocie językowym” w humanistyce, który przypada na II połowę XX wieku i wydaje się wspierać idee transhumanizmu, podkreśla się, że istnieje wiele konkurencyjnych teoretycznych ujęć rzeczywistości i nie można wybrać najlepszego. Zwrot lingwistyczny jest określany jako kolejna – po Kartezjańskiej, Kantowskiej czy Husserlowskiej – rewolucja metodologiczna w filozofii, mająca na celu rozwiązanie podstawowych jej problemów. Filozofia współczesna wydaje się koncentrować na odrzuceniu koncepcji języka jako reprezentacji rzeczywistości, odrzucona zostaje koncepcja „języka idealnego”, ale też przestrzega się przed nadużyciami języka potocznego (Lakoff i Johnson). Filozofia pozbawiona zostaje mocy stawiania problemów w świetle pojęć rozumu i podmiotu. Posthumanistyczna retoryka – skupiona coraz bardziej na elementach biologicznych i cybernetycznych – kieruje zainteresowania humanistów w stronę afirmacji możliwości poprawy kondycji ludzkiej, odwołując się do pojęcia rozumu. Odwołania te często dotyczą pojęcia rozumu, które uwzględnia rozwiązania technologiczne. Zakłada się, że tylko taki rozum dąży do poszerzenia zdolności intelektualnych, fizycznych i psychologicznych.Można powiedzieć, że media globalne w II połowie XX wieku przejmują społeczną funkcję filozofii. Stają się głównym systemem odniesienia nie tylko informacyjnego, ale pełnią również funkcję wyjaśniającą świat. Język przestaje być medium reprezentacji, nie jest już traktowany jako środek przekazu między ekspertami czy rządzącymi a resztą społeczeństwa, nie służy odzwierciedlaniu obiektywnej rzeczywistości, lecz staje się narzędziem realizacji partykularnych celów (tychże ekspertów i rządzących).Interesuje mnie funkcjonowanie podmiotu na styku systemów, głównie takich jak edukacja i technika (w tym media). Na ile: 1) człowiek (jednostkowy podmiot) jest zagubiony w systemach, 2) zarządzanie populacją tworzy nowe rodzaje umów społecznych (wykluczające podmiot).Spróbuję zarysować całościową koncepcję podmiotu, uwspółcześnioną i poszerzoną o pojęcie autopoiesis, w odwołaniu do koncepcji podmiotowości Georga W. Fr. Hegla (więcej na ten temat: https://www.youtube.com/watch?v=O0PA_nF0hk4&t=358s). Pozwoli to następnie przedyskutować rozmaite postawy współczesnej podmiotowości wobec nowoczesnych i najnowszych idei, w tym transhumanizmu i innych z nim związanych.Tłem rozważań będą dwie ważne lektury wybranych autorów: Systemy społeczne. Zarys ogólnej teorii Niklasa Luhmanna (zwłaszcza pojęcie interpenetracji systemów i podwójnej kontyngencji) oraz Friedricha Hayeka Prawo, legislacja i wolność (zwłaszcza zagadnienia spoistości systemu reguł społecznych).Skupię się na wyłonieniu najważniejszych pytań dotyczących wskazanej problematyki, w szczególności transhumanizmu, bez stawiania spektakularnych hipotez. Główne pytanie będzie dotyczyć nowego funkcjonowania podmiotu w systemach społecznych (Luhmann), zdominowanego różnymi koncepcjami narzuconych porządków, które ograniczają lub nawet niwelują możliwość opanowania spontanicznego porządku społecznego, zachowującego wolność podmiotów (Hayek).

Proponowane lektury:

• Niklas Luhmann, Systemy społeczne. Zarys ogólnej teorii, przeł. M. Kaczmarczyk, Kraków, Nomos, 2007.
• Friedrich A. Hayek, Prawo legislacja i wolność, przeł. G. Łuczkiewicz, Warszawa, Aletheia, 2020.

Agnieszka Doda-Wyszyńska – profesor nadzwyczajny w Zakładzie Performatyki Instytutu Kulturoznawstwa na Wydziale Antropologii i Kulturoznawstwa UAM. Zainteresowania: filozofia kultury, zwłaszcza francuska filozofia współczesna, psychoanaliza Lacanowska, semiotyka, film, filozofia przedstawienia, współczesna mitologia, aksjologia, dydaktyka filozofii kultury. Najważniejsze publikacje: Inwazja ikonoklastów. Filozofia przedstawienia Jacques’a Rancière’a, 2012; Pułapki przedstawienia. Filozofia przez pryzmat praktyk montażu pojęć, 2016; Zarządzanie martwymi. Ironia eschatologii, 2019; Podstawy semiotyki dla kulturoznawców, 2021.

classic-editor-remember:

block-editor