Komu bije dzwon? Wokół kryzysu klimatycznego

Zakład Socjologii Teoretycznej IFiS PAN serdecznie zaprasza na kolejne seminarium z cyklu Inspiracje baumanowskie dla przedstawicieli nauk społecznych i humanistycznych w pierwszych dekadach XXI wieku. Odbędzie się ono w czwartek 26 stycznia 2023 w godzinach 16:00-17:30 na platformie Zoom; link można uzyskać pisząc na adres: publicrelations@ifispan.edu.pl

Tytuł seminarium:  

Komu bije dzwon? Wokół kryzysu klimatycznego

paneliści:

• dr hab. Krzysztof Niedziałkowski, Prof. IFiS PAN
• dr Adam Ostolski

Bezpośrednią inspiracją, a zarazem punktem odniesienia dla prezentowanych na seminarium rozpoznań będzie tekst Zygmunta Baumana pt. Panika wśród pasożytów, czyli komu bije dzwon?, opublikowany w 2010 roku w polskim wydaniu książki Harolda Welzera Wojny klimatyczne. Za co będziemy zabijać w XXI wieku? (Wyd. Krytyki Politycznej). Jego angielski przekład ukaże się w marcu tego roku w książce: Zygmunt Bauman, History and Politics: Selected Writings, Vol. II: https://www.politybooks.com/bookdetail?book_slug=history-and-politics-selected-writings-volume-2–9781509550746

W dość niecodzienny dla siebie – bliski myśli posthumanistycznej – sposób Bauman przedstawił w tym tekście wizję homo sapiens jako gatunku pozostającego w symbiozie antagonistycznej z Ziemią. Wyraźnie podkreślał, że w obliczu kryzysu klimatycznego konieczne jest szukanie – w oparciu o dialog i współpracę –  nowych rozwiązań instytucjonalnych, a jednocześnie też kształtowanie świadomości prośrodowiskowej. Oba te wątki zostaną rozwinięte podczas seminarium. Abstrakty wystąpień zamieszczone są poniżej.

Krajobrazy jutra – przestrzeń interakcji pomiędzy ludźmi a dziką przyrodą

dr hab. Krzysztof Niedziałkowski, Prof. IFiS PAN

W ciągu ostatnich kilkunastu lat nasiliły się konflikty wokół zarządzania przyrodą. Wiąże się to z jednej strony z wciąż niedostatecznym zabezpieczeniem ostatnich skrawków dzikiej przyrody i rosnącą presją na nią ze strony człowieka. Z drugiej strony konflikty są związane z sukcesami działań na rzecz ochrony przyrody, np. skuteczna ochrona dzikich zwierząt spowodowała wzrost liczebności wielu gatunków i ich migracje. Jednocześnie pojawiają się nowe pomysły na ingerencje w obszary przyrodnicze, które to pomysły wywołują sprzeciw społeczny. Należy spodziewać się, że w związku ze zmianami klimatycznymi poziom konfliktów środowiskowych będzie narastał. W dyskusjach wokół metod łagodzenia napięć społecznych wokół ochrony przyrody wyodrębniają się dwie perspektywy: jedna podkreśla sprawczość człowieka i jego zdolność do zarządzania przyrodą zgodnie z zakładanymi celami, druga przestrzega przed nieprzewidywanymi konsekwencjami interwencji człowieka i postuluje pozostawienie miejsca dla naturalnych procesów, które zwiększą odporność ekosystemów na przyszłe zaburzenia.

W swoim wystąpieniu opiszę przykłady konfliktów, które pozwalają na zidentyfikowanie głównych osi dyskusji wokół interakcji człowiek-przyroda: konflikty wokół zarządzania lasami, dzikimi zwierzętami oraz rzekami. Argumentuję, że kluczowe dla właściwego ustawienia relacji człowiek – przyroda są instytucje – formalne i nieformalne reguły kształtujące ludzie działania wobec środowiska. Wiele z analizowanych konfliktów wiąże się z instytucjami które nie działają właściwie – albo w związku z ich celową dezaktywacją (np. instytucje planowania przestrzennego) lub w związku z brakiem ich dopasowania do rzeczywistości społecznej i przyrodniczej. Jednocześnie możliwe jest tworzenie instytucji, które łagodzą konflikty (np. korytarze ekologiczne). W swoim wystąpieniu przedyskutuję jakie uwarunkowania polityczne i kulturowe wpływają i będą wpływać na kształt instytucji środowiskowych w kontekście coraz bardziej nieprzewidywalnych zjawisk przyrodniczych.    

Czytając antropocen z Baumanem. Społeczeństwo konsumentów a zielona transformacja

dr Adam Ostolski, Instytut Socjologii UW

Co zmieniać – styl życia jednostek czy system? To pytanie nadaje ton wielu dyskusjom o działaniach niezbędnych, abyśmy jako ludzkość zaczęli w końcu poważnie mierzyć się z wyzwaniami katastrofy klimatycznej. Jak to często z takimi dylematami bywa, opozycja jest pozorna, ale przyjrzenie się uważnie obu jej członom mówi nam coś jednak o impasie, w którym znalazły się nasze społeczeństwa. W moim wystąpieniu chcę się przyjrzeć temu, jak postulaty związane z polityką klimatyczną odnoszą się do charakterystycznej dla płynnej nowoczesności formuły uprawomocnienia (przez uwiedzenie/represję), a także temu, w jaki sposób kryzys tej formuły otwiera szansę na inne myślenie o społecznym umiejscowieniu konsumpcji, a tym samym również na odświeżenie politycznej wyobraźni i repertuaru możliwych do pomyślenia środków zaradczych. W bliskim (choć nie bezkrytycznym) nawiązaniu do myśli Zygmunta Baumana i Elinor Ostrom, będę chciał pokazać, że wyjście z katastrofy klimatycznej musi być jednocześnie rozważne i romantyczne. Z jednej strony potrzebujemy bowiem odświeżenia myślenia w kategoriach instytucji, z drugiej zaś uwolnienia kulturowych zasobów legitymizacji, które pozwoliłyby wykroczyć poza społeczny, polityczny i moralny horyzont późnej nowoczesności.

Serdecznie zapraszamy do wysłuchania referatów oraz udziału w dyskusji!!!

classic-editor-remember:

block-editor