Dobór próby

DOBÓR PRÓBY W 9. EDYCJI  EUROPEJSKIEGO SONDAŻU SPOŁECZNEGO W POLSCE

Próba do badania Europejski Sondaż Społeczny ma charakter losowy i jest realizowana do wyczerpania. Przedmiotem doboru są osoby mieszkające w Polce. Populacja badana obejmuje ludność w wieku 15 lat lub więcej. W fazie losowania przyjęto, że do osób spełniających kryterium wieku zaliczone zostaną osoby urodzone nie później niż 1 września 2003 roku. Próba do badania została dobrana z operatu PESEL prowadzonego przez Ministerstwo Cyfryzacji.

Dobór próby miał charakter losowania wielostopniowego. Zgodnie z założeniami badania liczebność próby losowanej została wyznaczona w taki sposób, aby zapewnić przynajmniej 1706 zrealizowane wywiady, co gwarantuje osiągnięcie tzw. efektywnej wielkości próby na poziomie przynajmniej 1500 osób (tj, przy pewnych założeniach próba 1706 osób pozwala estymować parametry z dokładnością porównywalną do tej, jaką by uzyskano przy próbie prostej, bezzwrotnej o liczebności 1500 osób). Oszacowując liczebność próby założono, że poziom realizacji (response rate) – tj. stosunek liczby wywiadów zakończonych sukcesem do liczby wylosowanych osób, które należą do badanej populacji – wyniesie w przybliżeniu 70%. Dodatkowo uwzględniono, że operat PESEL obejmuje osoby, które nie wchodzą w zakres badanej populacji (tzw. kategorii ineligibles, m. in. osoby mieszkające w momencie badania za granicą, osoby zmarłe pomiędzy momentem losowania próby a rozpoczęciem badania). Na podstawie dostępnych źródeł i poprzednich edycji ESS ich odsetek został oszacowany na 9,1%. Z tych względów liczebność losowanej próby została ustalona na 2700 osób. Poniżej pokrótce opisujemy najważniejsze kwestie związane z doborem próby w ESS9.

OPIS DOBORU PRÓBY

Specyfiką doboru próby do badania Europejski Sondaż Społeczny jest podział  populacji ludności Polski na dwie części, w ramach których losowanie przebiegało według odmiennych schematów. Pierwsza część objęła populację osób mieszkających w miastach o wielkości ponad 50 tys. mieszkańców, zaś druga osoby mieszkające w pozostałych miejscowościach (miasta poniżej 50 tys. mieszkańców oraz wsie). Poniżej omawiamy schemat doboru próby w obydwu podzbiorowościach.

DOBÓR PRÓBY W MIASTACH PONAD 50 TYS. MIESZKAŃCÓW

Wielkość populacji ludności w wieku 15 lub więcej lat mieszkającej w miastach ponad 50 tys. mieszkańców wynosi 11 885 332 osób. Kategoria ta obejmuje 84 miasta, w sumie ludność tych miast stanowi 36,45% ogółu populacji ludności Polski w wieku 15 lub więcej lat.

Próba w tej części populacji została dobrana jako próba prosta losowana bezzwrotnie w każdym mieście osobno. Mówiąc inaczej, próba w tej części miała charakter warstwowy, przy czym każde miasto stanowiło odrębną warstwę. Osoby losowane były bezpośrednio spośród wszystkich mieszkańców danego miasta [1] , z pominięciem fazy wiązkowania. Schemat prostej próby losowej zastosowano z tego względu, że jest on bardziej efektywny niż wiązkowanie.

W każdym z 84 miast liczących ponad 50 tys. mieszkańców osobno określono liczbę osób, która zostanie wylosowana. Liczby te ustalono jako proporcjonalne do udziału ludności w wieku 15 lub więcej lat w danym mieście do ogółu populacji w tym wieku (opieraliśmy się na danych GUS, opisujących stan z 31 grudnia 2017 roku). Informacje o liczebności próby w poszczególnych miastach przedstawia tabela 1.

DOBÓR PRÓBY W MIASTACH PONIŻEJ 50 TYS. MIESZKAŃCÓW ORAZ NA WSI

W przypadku pozostałej części populacji — obejmującej miasta o liczebności populacji poniżej 50 tys. mieszkańców oraz ludność zamieszkałą na wsi (łącznie 20 724 007 osób, tj. 63,55% ogółu populacji ludności Polski w wieku 15 lat lub więcej) — zastosowano odmienny schemat losowania próby, a mianowicie dwustopniowy losowy dobór warstwowy. W przypadku rozważanej klasy miejscowości w pierwszej fazie losowano nie pojedyncze osoby, lecz miejscowości, z których następnie losowano wiązki 4-osobowe.

Dobór miejscowości miał charakter doboru warstwowego, przy czym warstwy wyróżniono ze względu na (i) kategorię wielkości miejscowości (wieś, miasto do 10 tys. mieszkańców, miasto 10-20 tys. mieszkańców, miasto 20-50 tys. mieszkańców) oraz (ii) województwo. Łącznie wyróżniono więc 64 warstwy. W obrębie każdej warstwy miejscowości zostały dobrane metodą losowania ze zwracaniem, przy czym prawdopodobieństwa losowania poszczególnych miejscowości przyjęto jako proporcjonalne do ich wielkości (tj. proporcjonalnie do liczby mieszkańców w wieku 15 lat lub więcej). W kolejnym etapie w ramach każdej z wylosowanych miejscowości (miasta lub wsi) losowana była wiązka 4-osobowa tj. losowano 4 osoby w sposób prosty, bezzwrotny.

 Tabela 1. Wielkości populacji osób w wieku 15 lat lub więcej w miastach o liczebności populacji ponad 50 tys. mieszkańców

[1] W przypadku największych polskich miast: Warszawy, Łodzi, Poznania i Wrocławia próbę losowano spośród mieszkańców dzielnic tych miast. Dla przykładu, Warszawa dzieli się na 18 dzielnic; respondentów losowano z każdej dzielnicy osobno.