Archiwum Danych Jakościowych
To jest archiwalna strona dotycząca projektu Archiwum Danych Jakościowych przy IFiS PAN. Aktualna strona Archiwum: https://adj.ifispan.pl/
Podstawowym celem uruchomienia nowoczesnego „aktywnego” Archiwum Danych Jakościowych, jest zebranie, digitalizacja i archiwizacja w formie cyfrowej zbiorów danych pochodzących z badań szeroko rozumianych nauk społecznych. Obecnie wiele z tych danych (choć jeszcze dostępnych) zagrożonych jest rozproszeniem, zaginięciem lub zniszczeniem. Dlatego najważniejszym zadaniem Archiwum jest obecnie zapobieganie utracie najcenniejszych danych.
Dane jakościowe w naukach społecznych, zwłaszcza te zbierane w ważnych w danej dyscyplinie i szerzej zakrojonych projektach badawczych, po kilku, kilkunastu, kilkudziesięciu latach nie przestając być „danymi” stają się źródłami historycznymi. Dopuszczenie do ich zniszczenia oznaczałoby nie tylko stratę poznawczą, naukową, ale też nierzadko stratę kulturową – stratę dziedzictwa polskiej kultury. Giną bowiem bezpowrotnie zapisy indywidualnych (i zbiorowych) doświadczeń, zapisy stanów świadomości, sposobów myślenia, mówienia, odczytywania i interpretowania świata. Jest to strata nieodwracalna.
Archiwum ma też inne zadania. Gdy badamy rzeczywistość społeczną poprzez zastosowanie algorytmów pozytywistycznych (badania ilościowe), musimy ściśle trzymać się metody. To, co w badaniach ilościowych jest „grzechem śmiertelnym” (zaniechanie, zlekceważenie algorytmu, subiektywizm), w badaniach jakościowych (choć niereprezentatywnych) jest przywilejem. Interpretacje i reanalizy można mnożyć, a każda jest „prawomocna”. Dane jakościowe są bowiem zawsze „nadmiarowe” – nadają się do wielokrotnej i wielorakiej analizy i interpretacji. Każda interpretacja jest tylko jedną z możliwych i otwiera drogę kolejnej. Dlatego tym bardziej konieczna wydaje się jawność warsztatu metodologicznego, o którą tak silnie upominał się Stanisław Ossowski. W badaniach ilościowych trzeba krótkich rzeczowych uzasadnień, zaś badacz jakościowy koniecznie musi zdać drobiazgowo sprawę, co do używanych narzędzi, liczby przypadków i wszystkich możliwych „okoliczności” badania, nierzadko łącznie z metainterpretacją własnego stanu emocji.
Nowoczesna archiwizacja danych jakościowych pozwala powrócić do tych samych badanych (najczęstszą metodą badań jakościowych jest wywiad), tych samych miejsc, z takimi samymi lub podobnymi pytaniami badawczymi. Mówiąc prościej – pozwala realizować jakościowe badania panelowe. Możliwość wydobycie zmienności (albo stałości) w czasie, procesualnego charakteru badanych zjawisk (tym „zjawiskiem” może być nawet społeczna tożsamość jednostki), ich historycznego wymiaru, ogromnie zwiększa potencjał i wartość danych jakościowych. Trzeba mocno podkreślić, że archiwizacja danych jakościowych daje niezwykły potencjał edukacyjny, znakomicie poprawia (może poprawiać) jakość akademickiego nauczenia socjologii czy innych nauk społecznych. Chodzi nie tylko o kursy metodologii, ale różne problemowe seminaria badawcze. Wykorzystanie na takich zajęciach zarchiwizowanych danych z rzeczywistych (i ważnych) badań jest znakomitym uzupełnieniem wiedzy podręcznikowej. Badania społeczne to praktyka – warto się jej uczyć w sposób (także) praktyczny. Przed popełnieniem własnych błędów warto uczyć się na błędach – ale i trafnych wyborach – poprzedników. To zresztą nie dotyczy tylko etapu konceptualizacji i realizacji badań – także analizy zebranych materiałów.
Gromadzimy zbiory z trzech okresów. Po pierwsze, zbiory pochodzące z historycznych, paradygmatycznych dla polskiej socjologii i antropologii, badań jakościowych (np. Bronisław Malinowski, Józef Chałasiński, Antonina Kłoskowska). Chodzi nam tutaj przede wszystkim o „surowe” materiały terenowe – notatki, fotografie, zapisy z wywiadów oraz z obserwacji, dzienniki terenowe, kwestionariusze, dyspozycje do wywiadów etc., które stanowiły potem podstawę ważnych w polskiej tradycji nauk społecznych opracowań. Zgromadzenie i digitalizacja takich materiałów miałoby służyć nie tylko ich utrwaleniu i ocaleniu, ale przede wszystkim stanowiłoby podstawę do pogłębionej refleksji historyczno-metodologicznej. Możliwość przyjrzenia się narzędziom, sposobowi zbierania danych, strategiom pracy w terenie, doborowi przypadków, daje bowiem istotny wgląd w historię i rozwój metody i samej dyscypliny, skłaniając niekiedy do zupełnie nowego o niej myślenia. Śledzić można na ich podstawie wzajemne wpływy, modyfikacje, zmiany, ale też trwanie i międzypokoleniowy przekaz określonego warsztatu pracy, który w gotowych już opracowaniach opisywany jest najczęściej zdawkowo, bez wdawania się w szczegóły. Po drugie, zbiory stosunkowo nowe pochodzące z przełomu XX/XXI wieku, które – zgodnie z najlepszą naszą wiedzą – rozproszone są po szafach i biurkach uczonych kolegów, bo gromadzone były w okresie, kiedy „kultura cyfryzacji” była w Polsce w powijakach (np. badana nad biedą Elżbiety Tarkowskiej, badania nad kulturą polityczną Joanny Kurczewskiej, badania nad „żyjącymi w dostatku” Hanny Palskiej). Po trzecie, cenne zbiory współczesne pochodzące z szeroko zakrojonych badań lat ostatnich. Oczywistym jest, że archiwum będzie się wzbogacać niejako „na bieżąco” o nowe dane, które w przyszłości będą prowadzić polscy socjologowie i antropolodzy.
W Archiwum Danych Jakościowych gromadzone będą różnego rodzaju zdigitalizowane materiały z badań takie jak: transkrypcje wywiadów, zapisy dźwiękowe z badań (nagrania z wywiadów w wersji cyfrowej), fotografie, wycinki prasowe, ale też narzędzia badawcze (takie jak ankiety, metryczki). W miarę możliwości towarzyszyć im będą także wywiady z badaczami, którzy brali udział w poszczególnych projektach, a także – w miarę możliwości – materiały z rewizyt metodologicznych.
Archiwum dysponuje już cyfrową archiwizacją części spuścizny naukowej dawnego Zespołu Badań nad Stylami Życia przy IFiS PAN (badania z lat 70. i 80.). Pierwsza kolekcja, która zostanie udostępniona, to „Badania stylu życia prof. Andrzeja Sicińskiego z lat 1976-1980”. Informacje na temat możliwości i zasad korzystania z tego zbioru znaleźć można na stronie Archiwum Historii Mówionej Ośrodka KARTA i Domu Spotkań z Historią, partnerów projektu:
http://www.audiohistoria.pl/web/index.php/kolekcje/show/id/43
Projekt Archiwum Danych Jakościowych realizowany ze środków Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki, Moduł 1.1 (Numer projektu 11H 12 0305 81
- classic-editor-remember:
- classic-editor