Dystynkcje muzyczne. Gust muzyczny i stratyfikacja społeczna a procesy kształtowania się stylów życia Polaków

Kierownik projektu: prof. dr hab. Henryk Domański
Data rozpoczęcia: 03. 01. 2018
Data zakończenia: 02. 01. 2023
Finansowanie: Narodowe Centrum Nauki OPUS13

Głównym celem projektu jest ustalenie, w jakim stopniu styl życia, którego podstawowym wskaźnikiem będą gusty muzyczne, jest w Polsce czynnikiem stratyfikacji społecznej. Projekt zakłada przeprowadzenie badania empirycznego, łączącego metody ilościowe i jakościowe. W debatach na temat stratyfikacji kultury gusty muzyczne pełnią szczególną rolę. Jak zauważa Bourdieu (2005), to właśnie muzyka najpełniej odzwierciedla analogie pomiędzy zachowaniami kulturalnymi, a hierarchią klasową: „nic nie klasyfikuje tak jednoznacznie jak gusty muzyczne”. W ślad za twierdzeniami Webera (1968) i Bourdieu (1984) zakładamy, że porządek społeczny jest warunkowany w pierwszej kolejności poprzez porządek ekonomiczny. Zarazem kultura nie jest jedynie dodatkiem do pozycji klasowych definiowanych przez przynależność społeczno-zawodową. Podstawowe pytania badawcze ogniskują się wokół określenia mechanizmów, poprzez które czynniki kulturowe przenikają i wpływają na systemy rynkowe określając szanse życiowe jednostek.

W ramach opisywanego projektu chcemy zweryfikować kilka hipotez:
1) tendencja do omniworyzmu nie eliminuje hierarchii wynikającej z podziału na kulturę wyższą i niższą. Obydwa zjawiska znajdują odzwierciedlenie w podobnych dystansach klasowych, z wyższymi kierownikami i specjalistami na szczycie tej hierarchii u
2) zakładamy, że socjalizacja w rodzinie służy transmisji pożądanych wzorów kulturowych nie tylko bezpośrednio (poprzez przekazywanie umiejętności i wartości nagradzanych przez instytucje edukacyjne i prestiżowe miejsca pracy), ale również pośrednio, poprzez wyposażanie dzieci z uprzywilejowanych środowisk w ogólne kompetencje pozwalające na odnalezienie się w biurokratycznych instytucjach i skuteczną komunikację z ich przedstawicielami
3) poza kapitałem kulturowym istotne są możliwości finansowe rodziców, są one niezależnymi wyznacznikami kształtowania preferencji muzycznych
4) ponieważ szkoła w sposób „bezpośredni” i niezależny od wpływu rodziców oddziałuje na preferencje i wiedzę muzyczną, to warto porównać rolę czynnika instytucjonalno-środowiskowego, jakim jest szkoła, z pochodzeniem społecznym (rodzina): który z nich jest silniejszy?
5) kosmopolityczne gusty muzyczne nie są kształtowane w procesie edukacji, ale są nadreprezentowane w kategorii menadżerów i specjalistów, którzy często podróżują za granicę, zmieniają miejsce zamieszkania i pracują w środowisku międzynarodowym
6) posiadanie znajomych o wyższym „kapitale” pod względem wiedzy muzycznej wskazuje na funkcjonowanie w sieci kontaktów społecznych, których odzwierciedleniem powinna być lepsza znajomość muzyki
7) jeżeli zajmowanie wyższej pozycji społecznej jest źródłem stylu high-brow i omniworyzmu, to powinno być to również związane z wyższym statusem małżonka – wyższa pozycja zajmowana przez męża lub żonę powinna zatem sprzyjać zarówno posiadaniu wyszukanych gustów muzycznych, jak i łączenia ich z różnorodnymi stylami.

Zweryfikujemy także trzy konkurencyjne hipotezy:
8) o „socjalizacji” (w ramach, której podkreślana jest rola pochodzenia w oddziaływaniu na gusty muzyczne),
9) o „akulturacji” (ludziom bardziej zależy na adaptowaniu się do stylu życia właściwego dla osiąganej pozycji społecznej) i
10) o „połączeniu” obu tych mechanizmów.

Badanie ilościowe zostanie zrealizowane na ogólnopolskiej, reprezentatywnej, imiennej próbie losowej, techniką bezpośrednią (PAPI lub CAPI). Kwestionariusz będzie obejmował pytania dotyczące uczestnictwa w kulturze – zarówno popularnej jak i wysokiej – ze szczególnym uwzględnieniem aktywności muzycznych. Pytania będą dotyczyć zarówno preferencji, jak i faktycznych zachowań (które nie zawsze się pokrywają – dla przykładu, można uważać muzykę ludową za wartościową, ale niekoniecznie jej słuchać), a także aspektu wiedzy – znajomości utworów w ramach różnych gatunków muzyki, kompozytorów, etc. W badaniu uzyskane zostaną także informacje o pozycji społecznej respondenta, jego pochodzeniu społecznym, zmiennych opisujących sytuację małżonka (lub partnera), oraz pytania pozwalające na pomiar kapitału społecznego respondenta.

Uzupełnieniem badania ilościowego będzie moduł jakościowy, zogniskowany na kategoriach społeczno-zawodowych kluczowych z punktu widzenia weryfikacji hipotez, tj. wśród elit kulturalnych, pracowników umysłowych niższego szczebla (m.in. urzędnicy, nauczyciele szkół podstawowych) oraz robotników i rolników. Badanie jakościowe zostanie przeprowadzone w formie studium rodziny (Schmidt 2015). Planujemy zrealizowanie 40 studiów, z uwzględnieniem przy doborze przypadków takich kryteriów jak lokalizacja geograficzna, wielkość miejscowości, ruchliwość społeczna i mobilność terytorialna.

Przedstawione badanie ma być kontynuacją wcześniejszego projektu, dotyczącego związku między stratyfikacją społeczną, a stylem życia (rozpatrywanego pod kątem wzorów jedzenia), finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki w latach 2013-2016 (UMO-2011/03/B/HS6/03983). Zależności między stratyfikacją społeczną a stylem życia w Polsce nie były jak dotąd badane na tyle dogłębnie i szczegółowo, jak miało to miejsce we Francji czy w krajach skandynawskich, realizacja przedstawianego badania stanowiłaby więc krok w kierunku uchwycenia złożonego syndromu tych zjawisk.

Więcej informacji o projekcie na stronie: http://www.md.ifispan.pl/

classic-editor-remember:

block-editor