Seminarium Modele i aspekty podmiotowości

Na najbliższym seminarium 7 maja br. (11:30-13:30, online – Zoom) dr hab. Urszula Zbrzeźniak (Uniwersytet Warszawski, Wydział Filozofii) przedstawi referat O różnicy między głosem a językiem: od podmiotu mówiącego do podmiotu politycznego. Konspekt referatu dołączamy poniżej.

Żeby dostać link do Zooma, trzeba zgłosić się do publicrelations@ifispan.edu.pl

Urszula Zbrzeźniak

O różnicy między głosem a językiem: od podmiotu mówiącego do podmiotu politycznego

O tym, jak ścisły związek łączy komunikację i politykę świadczy najlepiej Arystotelesowska filozofia człowieka, w której zdolność myślenia i mówienia jest równie podstawowa co zdolność do życia w polis. We współczesnej myśli z zastanawiającą regularnością powraca kwestia relacji między ludzką zdolnością do życia we wspólnocie a zdolnością komunikacyjną. Przez długi czas to, że jedno odsyła do drugiego nie budziło wątpliwości, a raczej stanowiło naturalne założenie i antropologii, i filozofii politycznej.
Głos, język, ich więź z polityką stały się problematyczne dla myśli współczesnej. Można wręcz powiedzieć, że myślenie polityczne zdominowane zostało przez paradygmat językowy. Jednak obecnie hegemonia perspektywy językowej pełni rolę krytyczną i to w podwójnym znaczeniu: 1) prowokuje do stawiania pytań dotyczących zakładanego do tej pory związku między językiem i polityką, oraz 2) dostarcza podstaw do przesuwania granic pola politycznego. To ostatnie zadanie dość dobrze ilustruje filozofia hermeneutyczna, proponująca redefinicję polityki w terminach „gościnności językowej”, jak również koncepcje Lyotarda czy Lévinasa, opowiadające się za ideą sprawiedliwości realizującej się między innymi jako praktyka językowa.
W wystąpieniu odniosę się do dwóch istotnych redefinicji relacji między językiem i polityką, zaproponowanych przez Agambena i Rancière’a. Zastanowię się nad implikacjami dychotomii między językiem/głosem a mową (za Agambenem) i omówię model myślenia o polityce ze wskazaniem źródłowego podziału na głos i mowę (Rancière).
Oba modele dostarczają tropów pozwalających na przemyślenie założeń dotyczących języka i mowy. Dodatkowo stwarzają sposobność do zastanowienia się nad funkcjonowaniem tego, co za Agambenem można nazwać „antropologiczną maszyną”, nad skutkami, jakie jej funkcjonowanie niesie dla polityki, czyli dla sfery czysto ludzkiego działania. Ostatecznie, odwołanie do obu modeli pozwoli sformułować argumenty krytyczne wobec założeń, które wspierają dość rozpowszechnioną koncepcję praktyk emancypacyjnych, będących jednocześnie interwencjami w sferę polityki sensu stricto i w sferę języka. Krytyka ta pozwoli postawić pytanie o to, gdzie i za pomocą jakich środków może narodzić się prawdziwie „nowa polityka”?

Proponowane lektury:

1) Giorgio Agamben, Experimentum Linguae, w: Infancy and History: Essays on the Destruction of Experience, przekł. L. Heron, London, Verso, 1993.
2) Giorgio Agamben, The Fifth Day, The Sixth Day, w: Language and Death: The Place of Negativity, przekł. K. E. Pinkus, M. Hardt, Minneapolis, University of Minnesota Press, 2006.
3) Jacques Rancière, Disagreement: Politics and Philosophy, przekł. J. Rose, rozdział I, Minneapolis, University of Minnesota Press, 1999.

Dr hab. Urszula Zbrzeźniak pracuje w Zakładzie Historii Filozofii Współczesnej na Wydziale Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się przede wszystkim współczesną myślą francuską i filozofią polityki. Autorka wielu publikacji, w tym książek: Michel Foucault. Ku historycznej ontologii nas samych (2010), Genealogia i emancypacja. Studia nad współczesną filozofią polityki (2020

classic-editor-remember:

block-editor