Pustka obywatelska w (systemie) edukacji? Rozważania nad kulturą życia publicznego
Serdecznie zapraszamy na seminarium Zakładu Socjologii Teoretycznej i Zespołu Badań nad Zmianą Społeczną i Tradycją z cyklu “Lokalne, regionalne, krajowe i ponadnarodowe: cztery spojrzenia na zmianę społeczną i ład społeczny”
które odbędzie się on-line w poniedziałek 14 grudnia 2020 r., o godz. 15.00
Aby otrzymać link do ZOOMa, należy napisać mail na adres: publicrelations@ifispan.edu.pl
Dr Artur Kościański (IFiS PAN)
Dr hab. Wojciech Misztal (UW)
Pustka obywatelska w (systemie) edukacji? Rozważania nad kulturą życia publicznego
Abstrakt: Działacze opozycyjni i badacze życia społecznego, którzy
przed 1989 r funkcjonowali w systemie naukowym PRLu nieco inaczej patrzyli
na społeczeństwo obywatelskie i jego problematykę. Dominująca czy wręcz jedyna
utrzymująca się wówczas teoretyczna perspektywa badawcza generowała rozważania
inspirowane tradycją intelektualną zachodnioeuropejskiej lewicy.
Środkowoeuropejskim opozycjonistom inspirowanym głównie wątkami odwołującymi
się do filozofii neomarksistowskiej (np. Gramsci) obce było pojęcie
społeczeństwa obywatelskiego.
Zredukowanie w latach dziewięćdziesiątych społeczeństwa obywatelskiego do
wąsko pojętego wymiaru instytucjonalnego spowodowało także zanik
zainteresowania niezwykle istotnym wymiarem aksjologicznym, czy wprost ujmując
edukacyjnym. Innymi słowy, obywatele sprawnie zakładali organizacje,
pozyskiwali fundusze na ich działalność (pomimo znacznego deficytu środków
dostępnych dla tych organizacji), ale w konsekwencji oddalali się od etosu
obywatelskiego. Coraz bardziej stawali się przedsiębiorcami, coraz mniej
aktywnymi obywatelsko podmiotami sfery publicznej. Wiedza obywatelska bardziej
jest zogniskowana na proceduralnej stronie aktywności niż na aksjologii.
Przyrastająca liczba NGO-sów nie zwiększyła obywatelskiego charakteru
społeczeństwa, a paradoksalnie silna koncentracja na kwestiach
instytucjonalnych pogłębiła edukacyjną pustkę.
Stawiamy tezę: Edukacja obywatelska jest współcześnie postacią eklektycznego
zbioru chaotycznych działań dających się zaobserwować w przestrzeni publicznej.
Podobnie jak demokracja tak i społeczeństwo obywatelskie nie jest dane
ostatecznie. Porzucenie powszechnej edukacji obywatelskiej zniekształca
postrzeganie roli obywatela w demokracji uniemożliwiając tym samym prowadzenie
dialogu. Bez tej edukacji społeczeństwo obywatelskie staje się domeną działania
wąskich elit, obiektem ideologicznych dysocjacji, a w konsekwencji instrumentem
w rękach sił politycznych. I traci obywatelski przymiot bycia
społeczeństwem protestu, społeczeństwem wolności, społeczeństwem prawdy,
poszanowania życia czy dobra wspólnego.
Edukacja obywatelska to nie tylko formalne członkostwa w stowarzyszeniach, ale
jest to przede wszystkim proces stawania się obywatelskim podmiotem, proces
budowania najważniejszej więzi społecznej wiążącej jednostkę ze sferą
publiczną. Dlatego powinna być kształtowana na podmiotowości i poczuciu
samostanowienia kładącym fundament pod istnienie społeczeństwa autonomicznych,
wolnych ludzi, błądzących, zagubionych ale stale dążących do najwyższych
ludzkich wartości: prawdy dobra i piękna.
Komentatorzy:
- Prof. Antoni Z. Kamiński
- Prof. Jacek Kurczewski
- Prof. Aleksander Manterys
