Perspektywizm w epistemologii… i poza nią

Zapraszamy na pierwsze w bieżącym roku akademickim seminarium Modele i aspekty podmiotowości, dotyczące współczesnych redefinicji  podmiotu i przemian w jego pojmowaniu.
Na seminarium omawiamy poszczególne kwestie w odwołaniu do aktualnego stanu badań i wybranych publikacji. Interesują nas perspektywy badawcze – dziedziny, zagadnienia, przedmioty badań, które aktualnie budzą spory, bywają kontrowersyjne lub są kwestionowane w ramach humanistyki i nauk społecznych.

Seminarium w bieżącym roku akademickim dotyczy zagadnień antropologicznych, a celem spotkań jest dookreślenie czterech wybranych pojęć słownika filozoficznego: jedności i wielości oraz jednorodności i różnorodności w kontekście antropologii filozoficznej.
Pytamy, co pozwoliłoby uzgodnić jedność osobową i zarazem złożoność osobowej tożsamości, zakładaną jedność gatunku ludzkiego i antropologicznego wyposażenia oraz relatywne zróżnicowanie (kulturowe, historyczne, geograficzne, organiczne) jego poszczególnych realizacji, spójność domniemanych struktur źródłowych oraz zróżnicowanie ich przejawów. Będziemy rozważać aspekty empiryczne i transcendentalne antropologii filozoficznej.

Zapraszamy Państwa na najbliższe seminarium 11 października br. (11:30-13:30, online – Zoom), dr hab. prof. IFiS PAN Anna Michalska-Martin (Zakład Teorii Poznania i Filozofii Nauki IFiS PAN)
przedstawi referat Perspektywizm w epistemologii… i poza nią.

Link i dane do logowania:
https://zoom.us/j/97161967476?pwd=sz16d4tyMccIeSdbNjUMZVuQwniZU0.1

Identyfikator spotkania: 971 6196 7476
Kod dostępu: 214822

Konspekt referatu dołączamy poniżej i serdecznie zapraszamy do udziału.

Maria Gołębiewska (Zespół Filozofii Kultury IFiS PAN)
maria.golebiewska@ifispan.edu.pl
Anna Michalska-Martin (Zakład Teorii Poznania i Filozofii Nauki IFiS PAN)
anna.michalska@ifispan.edu.pl

***

Anna Michalska-Martin

Perspektywizm w epistemologii… i poza nią

Mianem perspektywizmu określa się stanowisko epistemologiczne, którego celem jest wypracowanie koncepcji pośredniej między społecznym konstruktywizmem (relatywizmem) a bezkrytycznym (naiwnym) realizmem w pojmowaniu wiedzy naukowej. Perspektywizm uznaje, że każde ujęcie teoretyczne jest z zasady selektywne, cząstkowe i perspektywiczne, że uchwytuje jedynie określony, dedykowany wycinek rzeczywistości. Krótko mówiąc, perspektywizm jest odpowiedzią na problem diachronicznie oraz synchronicznie pojmowanej zmiany – różnicy jakościowej, z jaką mamy do czynienia w procesie rozwoju wiedzy, usiłuje bronić tezy o obiektywności i racjonalności nauki (oraz decyzji na niej opartych) w obliczu ewidentnego pluralizmu modeli i paradygmatów.

W wystąpieniu krytycznie omówię kilka stanowisk perspektywistycznych, poczynając od koncepcji twórcy perspektywizmu Ronalda Giere’a. Na wstępie pokrótce przedstawię tradycyjne, metafizyczne ujęcia perspektywistyczne ze szczególnym uwzględnieniem zmiany w pojmowaniu relacji człowieka ze światem, która dokonała się u progu rewolucji naukowej. To właśnie ta zmiana w obrębie szeroko pojętej metafizyki, związana z pojęciem mechanizmu, odpowiada za dylematy epistemologiczne, z jakimi musimy sobie radzić po dziś dzień. Wskażę również, że we wczesnych dyskusjach filozofii nauki jest szczególnie dobrze uwidocznione napięcie między kontrolującym, algorytmiczno-biurokratycznym rozumieniem racjonalności a ujęciem tegoż w kategoriach wolności, kompetencji jednostek i właściwych im umiejętności oraz dążeń do współdziałania w rozwiązywaniu złożonych problemów (i związanej z tym zdolności do samoograniczania). To drugie badawcze ujęcie w filozofii nauki okazuje się zdecydowanie bliższe „organicznej” metafizyce niż mechanistycznej ontologii­ i najpełniej wyraża pluralizm integratywny (integrative pluralism) Sandry Mitchell, któremu poświęcę nieco więcej uwagi. Punktem dojścia wystąpienia jest dyskusja nad metafizycznymi implikacjami tegoż stanowiska oraz mu podobnych: w miejsce naiwnego realizmu, opartego na koncepcji statycznego odwzorowywania, mamy do czynienia z ujawnioną w toku refleksji transcendentalnej – metafizyką dynamicznej złożoności, która obiektywizuje i organizuje nie tyle świat „tam”, ile rozmaite relacje w obrębie świata.

Proponowane lektury (wprowadzające do dyskusji o perspektywizmie)
Giere, Ronald N. (2006). Scientific Perspectivism. Chicago: University of Chicago Press.
Giere, Ronald N. (2009). “Scientific perspectivism: behind the stage door”. Studies in History and Philosophy of Science Part A 40(2), ss. 221-223.
Chirimuuta, Mazviita (2016). “Vision, Perspectivism, and Haptic Realism”. Philosophy of Science 83(5), ss. 746-756.
https://www.researchgate.net/publication/364838544_Vision_Perspectivism_and_Haptic_Realism
Massimi, Michela (2012). “Scientific Perspectivism and its Foes”. Philosophica 84, ss. 25-52.
Mitchell, Sandra D. (2002). “Integrative Pluralism”. Biology and Philosophy 17(1), ss. 55-70. http://www.sandradmitchell.com/uploads/7/8/3/1/78319926/integrative-pluralism.pdf

classic-editor-remember:

block-editor