MOWA NIENAWIŚCI – GRANICE WOLNOSCI SŁOWA ?

Serdecznie zapraszamy na seminarium Zakładu Socjologii  Teoretycznej  i Zespołu Badań nad Zmianą Społeczną i  Tradycją z cyklu  “Lokalne, regionalne, krajowe i ponadnarodowe:  cztery spojrzenia na zmianę społeczną  i ład społeczny”, które odbędzie się  on-line w  poniedziałek, 29 listopada 2021 r., o godz. 15.00

Aby otrzymać link do ZOOMa, należy napisać mail na adres: publicrelations@ifispan.edu.pl

Prof. dr hab. Iwona Jakubowska-Branicka wygłosi referat pt.

MOWA NIENAWIŚCI – GRANICE WOLNOSCI SŁOWA ?

Komentatorzy: prof. Franciszek Czech, prof. Piotr Laskowski, prof. Michał Bilewicz, dr Przemysław Tacik

Zapraszamy do dyskusji!

Abstrakt:

Tematem mojego wystąpienia jest mowa nienawiści. Termin ten jest od wielu lat używany przez większość polityków, dziennikarzy i innych komentatorów życia społeczno–politycznego. Można powiedzieć, że zrobił karierę medialną. Jest używany jako narzędzie krytyki, potępienia przeciwników politycznych, jako pewnego rodzaju określenie – etykieta dyskwalifikujące adwersarzy. Jednocześnie jednak terminowi temu nie jest przypisane w dyskursie publicznym jasno określone pojęcie, a co za tym idzie jest używany dowolnie, zgodnie z interesem nadawcy komunikatu, jest wykorzystywany do walki politycznej. W opracowaniach naukowych pojęcie mowy nienawiści jest szeroko opisane, ale wśród autorów również nie ma pełnej zgody co do definicji.

Problemowi mowy nienawiści w kontekście mentalności społeczeństwa polskiego poświęciłam książkę „O dogmatycznych narracjach. Studium nienawiści”. Zaprezentowałam w niej zarówno teorię dogmatycznych, nienawistnych narracji, jak wyniki badań, z których wynika że ponad 60% polskiego społeczeństwa tkwi w dogmatycznym paradygmacie warunkującym zarówno użycie jak poparcie dla mowy nienawiści. Ostatnio została wydana książka „Nienawiść w przestrzeni publicznej” pod redakcją Urszuli Jakubowskiej i Piotra Szaroty, w której wśród innych tekstów jest również mój „Teoretyczne i prawne definicje mowy nienawiści. Granice wolności słowa”.

Mowa nienawiści jest typowa dla systemów totalitarnych, ale niestety jest również obecna w systemach demokratycznych prowadząc do naruszenia demokratycznych reguł czy wręcz do poparcia nieliberalnej (tyrania większości) demokracji. Istotę zjawiska mowy nienawiści jako jeden z pierwszych opisał Michał Głowiński na podstawie analizy języka używanego przez władzę w komunistycznej Polsce, ale również przekazu politycznego w już demokratycznej Polsce („Nowomowa i ciągi dalsze. Szkice dawne i nowe”). Mowa nienawiści kreuje obraz manichejskiego świata, prowadzi do zbrodni nienawiści (hate crime), co możemy niestety obserwować również współcześnie, zarówno w Polsce, jak w innych państwach. Gordon Allport zaproponował składający się z pięciu etapów schemat wyjaśniający ten mechanizm: mowa nienawiści – unikanie – dyskryminacja – ataki fizyczne – eksterminacja.

Tematy proponowane do dyskusji.

Czym jest mowa nienawiści?

Czy wolność słowa powinna być nieograniczona, czy też powinna mieć granice, a jeśli tak, wedle jakich kryteriów granice te powinny być ustalone? Problem ten jest szczególnie ważny w kontekście kryzysu demokracji, w czasie, gdy władze o skłonnościach autorytarnych dążą do ograniczenia wolności mediów, a pretekstem może być zarzut (bezzasadny) głoszenia przez nie mowy nienawiści.

Czy tolerancja wobec nietolerancji jest tolerancją, czy popieraniem nietolerancji? Odpowiedź na to pytanie ma fundamentalne znaczenie dla decyzji dotyczących odpowiedzi na pierwsze dwa pytania.

classic-editor-remember:

block-editor