Materializm poza naiwnym realizmem

Zakład Badań nad Religią zaprasza na seminarium, które odbędzie się 20.05 o godzinie 11-tej na platformie zoom. Na seminarium wystąpi profesor Szymon Wróbel z referatem p.t. Materializm poza naiwnym realizmem.

Dołącz do spotkania Zoom
https://zoom.us/j/91422607207?pwd=XHpFlSCxa0jRPxJHJqLV6SQfmEEfBE.1

Identyfikator spotkania: 914 2260 7207
Kod dostępu: 606356

Abstrakt

Mamy dziś do czynienia w humanistyce ze szczególną konstelacją intelektualną. Konstruktywizm, który przez długi czas rządził naszym myśleniem doprowadził – jak powiada Maurizio Ferraris – do rządów filozofii „jak gdyby”. Emblematami konstruktywizmu były trzy procedury – (1) ironizacja, wedle której traktowanie na serio teorii wskazuje na formę dogmatyzmu, (2) desublimacja, to jest myśl, że wierność pragnieniu stanowi formę emancypacji, gdyż rozum i intelekt są formami władzy, (3) deobiektywizacja, czyli przekonanie zgodnie z którym fakty nie istnieją, istnieją tylko interpretacje. Przeciwko tak rozumianemu konstruktywizmowi uformowały się nurty nowego realizmu i nowego materializmu. Nie są one jednorodne lub koherentne. To, co nazywamy „nowym materializmem” jest pojemnym terminem na określenie przemiany dotyczącej współczesnej kultury filozoficznej mającej wiele znaczeń. Cechami wyróżniającymi tej nowej kultury są symptomy końca: (1) koniec prymatu języka (nad materią), (3) koniec prymatu reprezentacji (nad rzeczywistością), (3) koniec prymatu epistemologii (nad ontologią).

Powrót materializmu wiąże się w rezultacie ze zwrotem ontologicznym, tj. powrotem filozofii bytu. Rzeczywistości zostaje ponownie nadany sens materialny, co do pewnego stopnia oznacza jej desubiektywizację.

Podczas seminarium chciałbym się zastanowić nad granicami i konsekwencjami tego zwrotu. Czy ten zwrot oznacza w efekcie ponownie trzy rzeczy: (1) de-ironizację, tj. powrót do traktowania teorii poważnie, (2) re-obiektywizację, czyli powrót faktów (a nie interpretacji), oraz (3) re-sublimację postulującą przemyślenie warunków materialnych, a nie tylko subiektywnych, emancypacji. Rezultat zderzenia postulatów konstruktywistycznych i materialistycznych oznacza poszukiwanie stanowiska liczącego się z rzeczywistością bez czynienia z niej ostatecznego i niezmiennego przedmiotu referencji. Szukam realizmu bez reifikacji rzeczywistości, realizmu bez potrzeby esencjalizacji rzeczywistości i realizmu bez przymusu naturalizacji świata.

Szymon Wróbel – profesor filozofii w IFiS PAN oraz na Wydziale „Artes Liberales” UW. Ukończył psychologię na UAM w Poznaniu. Jest autorem licznych artykułów rozsianych w różnych czasopismach naukowych oraz książek. W 2016 roku Wydawnictwo IFiS PAN wydało jego książkę „Filozof i terytorium” na temat Warszawskiej Szkoły Historyków Idei, a w bieżącym roku Wydawnictwo Universitas w serii „Horyzonty Nowoczesności” monografię zatytułowaną „Materializm, ateizm, immanencja. Notatki do przyszłej heteroontologii”. Wraz z Krzysztofem Skoniecznym jest współredaktorem czterech monografii – „Atheism Revisited. Rethinking Modernity and Inventing New Modes of Life” (Palgrave Macmillan 2020), “Living and Thinking in the Post-Digital World” (Universitas 2021), “Regimes of Capital in the Postdigital Age” (Routledge, 2023), “Rethinking Materialism. Making the World Material Again” (Palgrave, 2025, w druku). W 2023 roku wraz z Adamem Cichoniem zredagował monografię „Images Between Series and Stream”. Obecnie jest kierownikiem „Laboratorium Techno-Humanistyki” na Wydziale „Artes Liberales”, gdzie od kilku lat realizuje projekt „Technology and Socialization”. Technology and Socialization – Techno-Humanities Lab Research Project

classic-editor-remember:

block-editor