Koncepcja antropologii Christopha Wulfa – między esencjalizmem i konstruktywizmem

Szanowni Państwo, kontynuujemy spotkania w ramach seminarium Modele i aspekty podmiotowości, dotyczące współczesnych redefinicji  podmiotu i przemian w jego pojmowaniu. Na seminarium omawiamy poszczególne kwestie w odwołaniu do aktualnego stanu badań i wybranych publikacji. Interesują przedmioty badań, które aktualnie budzą spory, bywają kontrowersyjne lub są kwestionowane w ramach humanistyki i nauk społecznych.

Seminarium w bieżącym roku akademickim dotyczy zagadnień antropologicznych, a celem spotkań jest dookreślenie czterech wybranych pojęć słownika filozoficznego: jedności i wielości oraz jednorodności i różnorodności w kontekście antropologii filozoficznej.
Pytamy, co pozwoliłoby uzgodnić jedność osobową i zarazem złożoność osobowej tożsamości, zakładaną jedność gatunku ludzkiego i antropologicznego wyposażenia oraz relatywne zróżnicowanie (kulturowe, historyczne, geograficzne, organiczne) jego poszczególnych realizacji,
spójność domniemanych struktur źródłowych oraz zróżnicowanie ich przejawów. Będziemy rozważać aspekty empiryczne i transcendentalne antropologii filozoficznej.

Zapraszamy Państwa na najbliższe seminarium 21 czerwca br. (11:30-13:30, online – Zoom), dr hab. prof. IFiS PAN Maria Gołębiewska (Zespół Filozofii Kultury IFiS PAN) przedstawi referat Koncepcja antropologii Christopha Wulfa – między esencjalizmem i konstruktywizmem.

Link i dane do logowania: https://zoom.us/j/95957081442?pwd=MW1YZ0Q1Ti9LNXlmUkV5YXIzTitpdz09

Identyfikator spotkania: 959 5708 1442
Kod dostępu: 910595

Konspekt referatu dołączamy poniżej i serdecznie zapraszamy do udziału.

Maria Gołębiewska (Zespół Filozofii Kultury IFiS PAN)
maria.golebiewska@ifispan.edu.pl
Anna Michalska-Martin (Zakład Teorii Poznania i Filozofii Nauki IFiS PAN)
anna.michalska@ifispan.edu.pl

***

Maria Gołębiewska

Koncepcja antropologii Christopha Wulfa – między esencjalizmem i konstruktywizmem Antropologia filozoficzna w swych różnych współczesnych odmianach często odnosi się do Kantowskiej Antropologii w ujęciu pragmatycznym. Christoph Wulf, podobnie jak Immanuel Kant, rozpatruje zagadnienia antropologiczne w odwołaniu do poszczególnych, empirycznych przypadków, ukazując ich wieloaspektowe zróżnicowanie. I podobnie jak Kant oraz David Hume, a wcześniej John Locke, podkreśla rolę społecznego i kulturowego kształcenia. Kantowska teza, że ludźmi nie tyle jesteśmy, ile stajemy się dzięki edukacji, rozpoznaniu wartości i hierarchii norm, dzięki samodoskonaleniu i samorefleksji jest tylko częściowo powtarzana przez Wulfa. Antropologiczny esencjalizm zakładany przez wielu oświeceniowych myślicieli byłby bowiem niezgodny z poszczególnymi, empirycznymi przypadkami, które antropolodzy kulturowi obserwują w rozmaitych kulturach, a historycy odnajdują w archiwalnych źródłach biograficznych. Mówiąc krótko, współczesne stanowisko badawcze relatywizmu kulturowego i historycznego wymaga ponownego rozważenia mentalnych i cielesnych atrybutów człowieka, które moglibyśmy uznać nie tyle za esencjalne, ile za typowe.

Jak wiadomo jednak, relatywistycznemu stanowisku można zarzucić, że antropologiczne rozważania pozostają tylko dość swobodną konstrukcją poznawczą. Trzeba przypomnieć, że konstruktywizm antropologiczny był przypisywany projektom „człowieka nowoczesnego” przez ich krytyków, na przykład przez Roberta Musila (Człowiek bez właściwości), Herberta Marcusego (Człowiek jednowymiarowy) i przez zwolenników „renaturalizacji człowieka”. Natomiast Wulf rozpatruje wieloaspektowo relacje współczesnych, „nowoczesnych” ludzi ze środowiskiem, społeczeństwami i kulturami, a kontekstowe aspekty antropologicznych przykładów negują przypadkowy charakter ludzkiego bytu i jednostkowej egzystencji – człowiek nie jest bowiem efektem ani swobodnego, ani dookreślonego procesu konstrukcji, jest raczej bytem samokonstytuującym się w zróżnicowanych, kontekstowych warunkach.

Punktem wyjścia antropologicznych tez Wulfa jest uświadomienie sobie, że badania dotychczasowych antropologii miały charakter etno- i europocentryczny, natomiast dzisiaj powinniśmy zająć się antropologią policentryczną. W globalnym świecie z wieloma centrami komunikacyjnymi i mnogością wielokulturowych wzorców inne kultury roszczą sobie prawo do wypowiadania się na temat człowieka z ich perspektywy, dążą do zmiany antropologicznych norm i wzorców. W tej sytuacji konieczna jest historyczna i kulturowa relatywizacja i zróżnicowanie antropologii, która jednak powinna unikać skrajności konstruktywizmu, jak również normatywnej arbitralności.

Na podstawie analizy głównych paradygmatów antropologii Wulf rozwinął koncepcję antropologii historycznej w antropologię historyczno-kulturową. Wyłania się ona z paradygmatów ewolucji (hominizacji), antropologii filozoficznej, antropologii w naukach historycznych (antropologii historycznej) i antropologii kulturowej (etnologii). Obecnie antropologia musi być rozwijana jako transkulturowa i transdyscyplinarna dziedzina badań, łącząca perspektywy ogólne i partykularne, globalne i lokalne, diachroniczne i synchroniczne w celu zbadania unitas multiplex bytu ludzkiego. Dlatego też Wulf proponuje dynamiczną koncepcję antropologii, która jest otwarta na zmiany i odwołuje się do uwarunkowań epistemologicznych, odpowiadających na potrzeby badań w zglobalizowanym świecie. Koncepcja ta ma nie tyle charakter systematyczny, ile raczej heurystyczny, w zależności od kontekstu może być uszczegóławiana i modyfikowana. Jej wartość heurystyczna polega przede wszystkim na tym, że badania stają się wielowymiarowe pod względem treści i metodologii, dzięki czemu można lepiej reagować na zmieniające się warunki w zglobalizowanym świecie.

Proponowane lektury
Christoph Wulf, Anthropology. A Continental Perspective, tłum. D. Winter, E. Hamilton, M. & R. J. Rouse, Chicago, The University of Chicago Press, 2013; część Paradigms of Anthropology, s. 13-162.
Christoph Wulf, Antropologia. Historia – kultura – filozofia, red. Stanisław Czerniak, tłum. P. Domański, Warszawa, Wydawnictwo IFiS PAN, 2016; część Paradygmaty antropologii, s. 31-252.

classic-editor-remember:

block-editor