FENOMENOLOGIA NARRACJI

Polskie Towarzystwo Fenomenologiczne

Instytut Filozofii i Socjologii PAN

zapraszają na wykład z cyklu „Fenomenologia współczesna”

FILIP GOŁASZEWSKI

FENOMENOLOGIA NARRACJI

28 marca (piątek), godz. 17:00

Link do wykładu: https://zoom.us/j/95766983053?pwd=wc94Cl1r3n8zHvUgxLAU1KqBkaVraf.1

lub sala 154 w Pałacu Staszica

Celem wystąpienia jest zaprezentowanie fenomenologii narracji jako metody opisu. Zadanie zostanie przedstawione w trzech krokach: 1) Nakreślenie relacji łączącej filozofię z narracyjnością; 2) Omówienie związków fenomenologii z narracją; 3) Prezentacja metodologii badawczej fenomenologii narracji.

Nawiązując przede wszystkim do koncepcji Edmunda Husserla oraz George’a Wilhelma Friedricha Hegla, prelegent zamierza przedstawić, w jaki sposób można fenomenologicznie badać zjawisko narracji. W ramach wystąpienia zostanie omówiona autorska koncepcja redukcji narracyjnej, której celem jest otwarcie dostępu do zjawiskowego wymiaru narracyjności.

Związek filozofii z literaturą był przedmiotem badań filozofów postmodernistycznych (np. Jacques Derrida, Richard Rorty). Nie zawsze jednak wystarczająco klarownie rozróżniano literackość filozofii od jej narracyjnego charakteru. Rozgraniczając te dwa aspekty, referent zamierza pokazać, jaki typ narracji implikuje refleksja filozoficzna. Zgodnie z przyjętą optyką, specyfika opowieści filozoficznych polega na zastosowaniu formy narracji drugoosobowej. Stosując środki argumentacyjne, opowieści filozoficzne przekonują swoich adresatów o miejscu człowieka w świecie.

W kontekście narracyjności rolę fenomenologii można rozumieć dwojako. Rozmaite środki narracyjne to stale powracający motyw tekstów fenomenologicznych. Martin Heidegger sięgał po formę dialogu, Maurice Merleau-Ponty stosował metaforę, zaś w tekstach Jean-Paula Sartre’a występowały elementy powieściowe. Podstawowa metoda fenomenologii opracowana przez Husserla to opis, narzędzie powszechnie stosowane na gruncie tekstów narracyjnych. Formalny wymiar fenomenologicznego flirtu z narracyjnością dotyczy przede wszystkim aspektu literackiego. Odsłonięcie i przebadanie narracyjnego charakteru podmiotowości, świata lub myślenia to jednak osobne zagadnienie. W tym kontekście fenomenologowie uprawiali refleksję dotyczącą narracyjnej natury podmiotu rozumianego w horyzoncie temporalności (Paul Ricoeur). David Carr bronił zaś realistycznego ujęcia narracji, pojmowanej jako strukturalny aspekt życia oraz historyczności. Obserwacje te wykraczają poza perspektywę stricte podmiotową i wprowadzają tematykę intersubiektywnego wymiaru narracyjności. Chociaż Carr posługuje się fenomenologiczną pojęciowością, to jednak nie stosuje systematycznie fenomenologicznej metody.

Rozciągły charakter rzeczywistości, stale transcendujący podmiotową lokalność, skłania do koncentracji na przestrzennej naturze narracji. W celu przebadania narracyjności świata należy zastosować narzędzia, które pozwolą zdać sprawę nie tylko z podmiotowego, lecz również z przedmiotowego (noetycznego) wymiaru opowieści. Aby przedstawić opis doświadczenia narracyjności, nie wystarczy jednak stosować fenomenologicznych pojęć. Zdaniem Husserla należy przede wszystkim posłużyć się konkretną metodą, która otwiera dostęp do fenomenalnych aspektów świata. Uniwersalność narracji oraz jej podmiotowo-przedmiotowa natura stwarzają szczególną sytuację przeżyciową. Narracja wprowadza do analizy fenomenologicznej konkretne tło zjawiskowe związane ze strukturą opowieści. Przebadanie tego rodzaju fenomenu wymaga zaś metody, która przekieruje nastawienie fenomenologa na doświadczenie narracyjności. Propozycją tego rodzaju metody jest redukcja narracyjna.

Wystąpienie ma na celu ukazanie, że filozofia prezentując rzadki typ narracji drugoosobowej wytwarza unikalny rodzaj doświadczenia. Fenomenologia oferuje zaś narzędzia umożliwiające jego przebadanie od strony subiektywnej, nie koncentrując się wyłącznie na logicznej spójności opowiadanych historii ani na analizie aspektów literackich. Zadaniem podejmowanym przez fenomenologię narracji jest bowiem opis sposobów przeżywania opowieści.

Filip Gołaszewski – adiunkt na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej UKSW. W czerwcu 2024 roku pod kierunkiem prof. Marcina Poręby obronił rozprawę doktorską zatytułowaną Fenomenologia, prawda i narracja – badania dotyczące filozoficznej relacji Hegla i Husserla. Publikował między innymi w czasopismach “Avant”, “Przegląd Filozoficzny”, “Hybris” oraz “Stan Rzeczy”. Przygotowuje książkę na podstawie rozprawy doktorskiej poświęconą tematyce fenomenologii, prawdy i narracji.

classic-editor-remember:

block-editor