Fenomenologia erosa
Polskie Towarzystwo Fenomenologiczne
oraz
Instytut Filozofii i Socjologii PAN
zapraszają do udziału w cyklicznym seminarium fenomenologicznym pt.
Czytanie: Fenomenologia erosa
Pierwsze spotkanie odbędzie się
14 października (poniedziałek) 2024 r. o godz. 17.00
na platformie Zoom (szczegóły poniżej).
Polskie Towarzystwo Fenomenologiczne oraz Instytut Filozofii i Socjologii PAN zapraszają na seminarium organizowane w ramach cyklu Czytanie…, które poświęcone jest studium dzieł przedstawicieli ruchu fenomenologicznego, pracom myślicieli, którzy inspirowali twórców fenomenologii, oraz tych inspirujących się fenomenologią, wreszcie tych, którzy korzystali jedynie z fenomenologii jako metody badań. W semestrze zimowym 2024/2025 proponujemy lekturę tekstów wybranych przedstawicieli ruchu fenomenologicznego, poświęconych analizie problematyki miłości/erosa, którą poprowadzi dr hab. Piotr Karpiński z Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie.
Fenomenologia erosa
Temat miłości nie powinien dziwić w żadnym z nurtów filozofii, i to co najmniej z dwóch powodów. Po pierwsze, trudno o rzecz bardziej doniosłą i obchodzącą każdego człowieka. Po drugie, sama nazwa filozofii – jako „miłość mądrości” – zdradza swoją erotyczną tożsamość. A jednak mimo to można odnieść wrażenie, że miłość nie jest głównym tematem filozofii. Nawet jeśli jest podejmowana to albo jako zagadnienie regionalne, albo jeszcze bardziej jako refleksja „na obrzeżach”, np. na styku z teologią. Powód owego „milczenia” sam w sobie daje do myślenia i będzie na seminarium podjęty. Tymczasem w fenomenologii miłość występuje pod postacią fenomenu erotycznego, który zyskuje dziś coraz bardziej na znaczeniu.
Fenomen erotyczny to doświadczenie na wskroś cielesne i intersubiektywne. Inny daje mi się w nim jako podmiot w formie przeżyć afektywnych, przez co jego egzystencja nie budzi wątpliwości. Intencjonalność erotyczna daje nam dostęp do Innego jako obdarowanego własnym, podmiotowym ciałem. W relacji erotycznej jest miejsce na wzajemność – dwie spotykające się podmiotowości wzajemnie obdarowują się swoimi przeżyciami. Eros to prerefleksyjne (a więc mniej podatne na uprzedmiotowienie) doświadczenie Innego w jego podmiotowej cielesności. Doświadczenie erotyczne wykazuje związek z wieloma innymi fenomenami, jak pożądanie, dotyk, pieszczota, afekty. Każe zapytać o klasyczne zagadnienia, jak transcendencja-immanencja, podmiotowość-przedmiotowość, życie-relacja, materia-duch, racjonalność-afektywność. Niektórzy pytają także o samą możliwość fenomenu erotycznego, albo o jego związek z etyką. Czy jest on tylko doświadczeniem innego człowieka, czy też możemy erotycznie, spontanicznie rozkoszować się światem w ogóle? Jakie zmiany wprowadza eros w takie kategorie, jak czas, przestrzeń, czy podmiot (tożsamość)? Wreszcie, czy podejście erotyczne może stać się lepszym resp. ciekawszym sposobem uprawiania filozofii?
Celem seminarium jest podjęcie i przeanalizowanie fenomenu erotycznego na podstawie tekstów głównie francuskich fenomenologów: J.-P. Sartre’a, M. Merleau-Ponty’ego, E. Lévinasa, M. Henry’ego, J.-L. Mariona. Perspektywa ta zostanie poszerzona także o inne spojrzenie D. von Hildebranda, J. Piepera i Ch. Yannarasa.
Przygotował:
dr hab. Piotr Karpiński, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
Lektury, które będą omawiane podczas kolejnych spotkań:
14 października 2024
J.-L. MARION, Le phénomène érotique, Grasset, Paris 2003, s. 25-73 (D’une réduction radicale). Uczestnicy otrzymają roboczą wersję polskiego przekładu.
Marion – Fenomen erotyczny – przekład
Marion – Le Phénomène érotique
28 października 2024
M. MERLEAU-PONTY, Fenomenologia percepcji, tłum. M. Kowalska, J. Migasiński, Aletheia, Warszawa 2001, s. 175-194 (Część I. Ciało. Rozdział V. Ciało jako byt płciowy).
Tekst uzupełniający: J. TISCHNER, Spór o istnienie człowieka, Znak, Kraków 2001, s. 67-99 (Wokół dramatu cielesności).
18 listopada 2024
J.-P. SARTRE, Byt i nicość. Zarys ontologii fenomenologicznej, tłum. J. Kiełbasa i in., Zielona Sowa, Kraków 2007, s. 451-508 (Część III. Byt-dla-innego, Rozdział III. Relacje konkretne z innym, punkt I i II).
2 grudnia 2024
E. LÉVINAS, Całość i nieskończoność. Esej o zewnętrzności, tłum. M. Kowalska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002, s. 301-344 (Cz. IV. Poza Twarzą).
Tekst uzupełniający: E. LÉVINAS, Czas i to, co inne, tłum. J. Migasiński, Wydawnictwo KR, Warszawa 1999, s. 95-111 (Eros; Płodzenie).
16 grudnia 2024
M. HENRY, Wcielenie. Filozofia ciała, tłum. M. Frankiewicz, D. Adamski, Homini, Kraków 2012, s. 347-392 (§ 39-44).
Teksty uzupełniające:
M. HENRY, Problem dotyku w: tenże, O fenomenologii, tłum. M. Drwięga, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 2007, s. 204-210.
M. HENRY, Wcielenie. Filozofia ciała, s. 411-424 (§ 47).
13 stycznia 2025
D. von HILDEBRAND, Istota miłości, tłum. W. Paluchowski, Fronda, Warszawa 2021, s. 85-124 (Rozdział I. Miłość jako odpowiedź na wartość).
Teksty uzupełniające:
D. von HILDEBRAND, Istota miłości, s. 125-151 (Rozdział II. Miłość w odróżnieniu od innych odpowiedzi na wartość).
J. PIEPER, O miłości, tłum. J. Gano, IW PAX, Warszawa 1993, s. 103-117 (Rozdział VII).
27 stycznia 2025
CH. YANNARAS, Wariacje na temat „Pieśni nad pieśniami”. Esej o Erosie, tłum. P. Karpiński, Wydawnictwo WOLSKI, Kraków 2024.
Teksty uzupełniające:
CH. YANNARAS, Person and Eros, trans. Norman Russell, Holy Cross Orthodox Press, Brookline (Massachusetts) 2007, s. 5-23.
ks. dr hab. Piotr Karpiński – doktor nauk teologicznych, doktor habilitowany nauk humanistycznych w dyscyplinie filozofia, adiunkt na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, członek Polskiego Towarzystwa Fenomenologicznego. Związany z Uniwersytetem Papieskim Jana Pawła II w Krakowie: w 2011 r. obronił tam doktorat poświęcony antropologii ks. Józefa Tischnera, a w 2022 roku uzyskał habilitację na podstawie dorobku i książki Odsłanianie cielesności. Wieloaspektowa problematyka ciała w fenomenologii francuskiej. Zainteresowania naukowe: filozofia i fenomenologia francuska, filozofia ciała i erotyzmu, nowożytna i współczesna krytyka metafizyki, możliwość fenomenologii jako filozofii pierwszej, fenomenologia erotyczna jako nowy paradygmat uprawiania filozofii.
*
Odbywający się od siedmiu lat cykl seminaryjny pt. Czytanie (tekstów fenomenologicznych) organizowany jest przez Polskie Towarzystwo Fenomenologiczne we współpracy z Instytutem Filozofii i Socjologii PAN. Autorami tekstów, które omawiane były podczas wcześniejszych spotkań, są zarówno klasycy historii filozofii nowożytnej i współczesnej: Kartezjusz, Kant, Husserl, Heidegger, Patočka, Arendt, Gadamer, Henry, Marion i Ricoeur, jak i autorzy mniej jeszcze znani, choć dla ujęcia wybranych tematów mający szczególne znaczenie. W semestrze zimowym 2024/2025 zapraszamy na piętnasty już cykl spotkań jednosemestralnych poświęconych lekturze tekstów z zakresu fenomenologii erosa. Formuła spotkań, które prowadzone są przez zaproszonych gości-filozofów specjalizujących się w omawianej podczas zajęć tematyce przewiduje nieskrępowaną analizę i interpretację wybranych tekstów fenomenologicznych lub jakoś związanych z fenomenologią (np. jako inspiracja) w celu poszerzenia i pogłębienia wiedzy dotyczącej podstawowych tematów filozofii. W tym sensie cele Czytania leżą daleko poza czysto szkolnym zapoznaniem się z daną tematyką. Najczęściej tekst jest jedynie pretekstem, aby w nawiązaniu do problematyki wybranego dzieła przedstawić własny punkt widzenia i zainaugurować prawdziwy spór filozoficzny. W seminarium biorą udział osoby pochodzące z różnych środowisk akademickich, o różnym stopniu filozoficznego zaawansowania, doświadczenia i wiedzy, a także mające w tym zakresie różne filozoficzne preferencje. Seminarium jest otwarte dla wszystkich zainteresowanych nim osób: zarówno dla amatorów myślenia filozoficznego, studentów filozofii, doktorantów, jak i dla bardziej doświadczonych badaczy.
Gospodarzem spotkań jest dr hab. Daniel R. Sobota, prof. IFiS PAN.
Osoby wyrażające chęć uczestnictwa w seminarium proszone są o przesłanie zgłoszenia drogą mailową do dnia 10 października 2024 na adres: publicrelations@ifispan.edu.pl
Kontakt do organizatora w sprawach innych niż zgłoszenie:
Daniel R. Sobota
e-email: daniel.sobota@ifispan.edu.pl, tel. 502618470
***
Lista tematów dotychczasowych „Czytań” wraz z nazwiskami osób prowadzących spotkania
- E. Husserl: Witold Płotka (UG) (sem. letni. 2016)
- M. Heidegger: Daniel R. Sobota (IFiS PAN)
- J.-L. Marion: Wojciech Starzyński (IFiS PAN)
- Kartezjusz: Wojciech Starzyński (IFiS PAN)
- H.-G. Gadamer: Małgorzata Przanowska (UW) i Daniel R. Sobota (IFiS PAN)
- M. Henry: Monika Murawska (ASP Warszawa)
- J. Patočka: Wojciech Starzyński (IFiS PAN)
- P. Ricoeur: Jarosław Jakubowski (UKW)
- H. Arendt: Marcin Moskalewicz (UM Poznań)
- Fenomenologia feministyczna: Marzena Adamiak (IFiS PAN)
- I. Kant przez Husserla: Piotr Łaciak (UŚ)
- R. Ingarden: Marek Piwowarczyk (KUL)
- Fenomenologia polityczna: Andrzej Gniazdowski (IFIS PAN)
- Fenomenologia Boga: Robert Grzywacz (AI) i Szczepan Urbaniak (AI)
- Fenomenologia erosa: Piotr Karpiński (UP Kraków)
Zapowiedzi (2025):
16. J. Derrida: Aleksander Kopka (UŚ)
17. J.P. Sartre (literacki): Magdalena Kozak (AI)
- classic-editor-remember:
- block-editor
