Etyczne aspekty współczesnej estetyki – postulaty i aksjologia

Serdecznie zapraszamy na kolejne spotkanie w ramach seminarium Modele i aspekty podmiotowości, dotyczące współczesnych redefinicji podmiotu i przemian w antropologii. Na seminarium omawiamy poszczególne kwestie w odwołaniu do aktualnego stanu badań i wybranych publikacji.

Na najbliższym seminarium 4 listopada br. (11:30-13:30, online – Zoom) dr hab. prof. IFiS PAN Maria Gołębiewska (Instytut Filozofii i Socjologii PAN) przedstawi referat Etyczne aspekty współczesnej estetyki – postulaty i aksjologia.

Konspekt referatu dołączamy poniżej i serdecznie zapraszamy do udziału. Po link należy pisać na publicrelations@ifispan.edu.pl.

Etyczne aspekty współczesnej estetyki – postulaty i aksjologia

Od lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku dyskutowano na temat kryzysu estetyki jako dyscypliny filozoficznej. Był on łączony z kryzysem sztuki pojmowanej jako właściwy przedmiot refleksji estetycznej (między innymi problematyczność definicji sztuki i jej sytuacji kulturowej). Zadawano pytanie o możliwość odnowienia estetyki wbrew temu kryzysowi. Rozwiązania problemu poszukiwano między innymi w powrocie do starożytnej kategorii aisthesis, do nowożytnej estetyki sprzed tez Heglowskich, w postulowaniu zróżnicowanej aksjologii estetycznej, uwzględniającej antywartości, jak też w poszukiwaniu nowych przedmiotów i obszarów refleksji – estetyka filozoficzna stałaby się w ten sposób zaangażowana i wielodyscyplinarna.

Rozwiązanie, często współcześnie pojawiające się, uznaje, że sąd estetyczny dotyczy sfery percepcji zmysłowej i przeżyć z nią związanych (emocjonalne reagowanie, refleksja intelektualna). Nie wskazuje się jednak właściwych przedmiotów owej percepcji, doświadczeń i przeżyć estetycznych, unikając w ten sposób łączenia refleksji estetycznej z refleksją nad sztuką. Estetyka zatem stawałaby się czymś odrębnym i od „filozofii sztuki”, i od krytycznej refleksji nad sztuką, natomiast byłaby bliska antropologii kulturowej i aksjologii (np. wytwory kultury popularnej jako przedmioty norm i ocen). Pod koniec ubiegłego wieku zagadnienia estetyki były rozpatrywane w kontekście kulturowego prymatu estetycznego wartościowania. Ów prymat byłby następstwem niemożności legitymizacji innych wartościowań w kulturach i społecznościach „różnicy”. W zindywidualizowanych społeczeństwach to właśnie sądy estetyczne, uwzględniające w pierwszym rzędzie subiektywny, jednostkowy charakter wydawanych ocen, miałyby być dominujące. Pisano wówczas między innymi o estetyzacji wyborów etycznych.

Jednak współcześnie po 2000 roku pojawiły się zróżnicowane nurty badawcze, które zajmują się nie tylko kwestiami subiektywnych upodobań i wyborów (np. konsumenckich), ale również dobrostanem, codziennymi warunkami życia, krytyką społeczną, technologicznymi i środowiskowymi przemianami. Można powiedzieć, że etyczne aspekty refleksji estetycznej, w tym postulaty osobistego i społecznego zaangażowania znajdujemy we współczesnej estetyce: 1) pragmatycznej (Richard Shusterman i wartościowanie przedmiotów kultury popularnej), 2) performatywnej (Erika Fischer-Lichte i sztuka krytyczna jako przedmiot wartościowania oraz powoływania kulturowych wzorców), 3) środowiskowej (między innymi Arnold Berleant), 4) transkulturowej (Paul Albert Tanchio), 5) codzienności (Yuriko Saito), 6) cyfrowej i nowych mediów (Paul Crowther).

W 1994 roku Arnold Berleant pisał: „Różnica między postrzeganiem sytuacji społecznej przez obserwatora i uczestnika może prowadzić do lepszego zrozumienia społeczności estetycznej. To, co dla obserwatora jest wyraźnie wytyczone i ustrukturyzowane, dla uczestnika może być płynne i reagujące”. „Społeczność estetyczna to społeczność i doświadczenie. Nazwę można jej nadać dzięki podobieństwu do sytuacji, w której doświadczamy sztuki”. „Kontemplacyjne dystansowanie i domniemane uprzedmiotowienie procesu wiedzy są obce tej sytuacji. Zamiast tego, jego charakter określa estetyczne zaangażowanie”.

W referacie przedstawię główne estetyczne tezy lub raczej postulaty Berleanta i w odwołaniu do jego koncepcji będę pytać, w jaki sposób łączą się lub różnicują wartości etyczne i estetyczne? W jaki sposób wiążą się oceny etyczne i estetyczne? Jaka koncepcja wartości i ocen jest postulowana? Z jakich możliwości badawczych Berleant rezygnuje?

Lektury proponowane:
Arnold Berleant, Aesthetics and community, w: The Journal of Value Inquiry, 1994, nr 28, s. 257-272.
Arnold Berleant, Wrażliwość i zmysły. Estetyczna przemiana świata człowieka, przeł. S. Stankiewicz, red. K. Wilkoszewska, Kraków, TAiWPN Universitas, 2011 (oryg. 2010), część III Estetyka społeczna, s. 171-246.

classic-editor-remember:

block-editor