18 grudnia – seminarium nt.”Pozafilozoficzne fundamenty filozofii”
Zapraszamy na posiedzenia seminaryjne:
Na najbliższym spotkaniu, 18 grudnia br., o godz. 1130, w sali 154 w Pałacu Staszica, referat pt. Pozafilozoficzne fundamenty filozofii wygłosi Pan Dr Wiktor Wolman (APS, Warszawa).
W czasie następnego spotkania, 15 stycznia 2016 r., Pan Prof. Konrad Waloszczyk (SGSP, Warszawa) przedstawi referat nt. Nauka a religia w świetle myśli Pierre`a Teilharda de Chardin.
Prowadzący seminarium:
Prof. dr hab. Alina Motycka, Prof. dr hab. Seweryn Blandzi, Prof. nzw. dr hab. Zbigniew Król
Streszczenie grudniowego wystąpienia poniżej:
Dr Wiktor Wolman, adiunkt w Zakładzie Podstaw Filozofii i Filozofii Społecznej
Instytut Filozofii i Socjologii, Akademia Pedagogiki Specjalnej w Warszawie
Pozafilozoficzne fundamenty filozofii
Historia filozofii pokazuje jak przez 28 wieków zmieniała się struktura, zadania
i definicja filozofii. W filozofii odnaleźć można 3 podstawowe pozafilozoficzne źródła, które niewątpliwie zmieniały jej oblicze.
Pierwszym źródłem, które można wskazać są nauki szczegółowe i nauki ścisłe. Trudno jest podważyć fakt, że wiele nauk szczegółowych wywodzi się, bądź pośrednio bądź bezpośrednio, z nauk filozoficznych. Związane to jest z sytuacją, w której pewien naukowiec, np. I. Newton, był zarówno filozofem jak i specjalistą w swojej dyscyplinie. Ponadto obraz kreowany przez nauki szczegółowe wielokrotnie miał wpływ na światopogląd i przekonania filozoficzne społeczeństwa. Wystarczy wspomnieć odkrycia M. Kopernika, K. Kolumba czy K. Darwina. Analizując nauki szczegółowe jako fundament nauk filozoficznych nie sposób pominąć dyskusji XIX i XX wiecznych myślicieli na temat metodologii filozofii i próby jej unaukowienia. Skłania to do uznania nauk szczegółowych jako pozafilozoficznych źródeł filozofii.
Drugim źródłem są nauki teologiczne. W tym przypadku nie chodzi o potwierdzenie lub obalenie twierdzenia o naukowości filozofii, jak w przypadku pierwszego pozafilozoficznego źródła. Fundamenty teologiczne dotyczą przede wszystkim spraw etycznych i eschatologicznych. Pojawienie się wartości chrześcijańskich w dyskursie naukowym miało duży wpływ na poglądy dotyczące działania i moralności człowieka. Jednak teologiczność filozofii nie sprowadza się wyłącznie do moralności. Związana jest ona również z kategorią dobra, szczęścia i Absolutu. Przywołać można myśl E. Levinasa, który twierdził, że tym, co popycha nas do działania jest Inność, a najpełniej objawia się ona w śmierci. Śmierć jest innością, której człowiek nie potrafi racjonalnie określić, dlatego odwołuje się do pozaracjonalnych źródeł. Źródła teologiczne odegrały znaczą rolę w kształtowaniu poglądów i postaw filozoficznych, ponieważ człowiek przy pomocy naturalnych dyspozycji poznawczych nie mógł wyjaśnić fundamentalnych dla siebie kwestii.
Ostatnim źródłem dla nauk filozoficznych są nauki społeczno-kulturowe. Nauki te opisują człowieka w środowisku w perspektywie jego godności. Wyróżnić możemy godność naturalną (ontyczną), którą analizują nauki filozoficzne. Ale możemy wskazać również godność osobową i osobowościową. Pierwsza z nich to godność społeczna i związana jest z pozycją społeczną, druga natomiast to godność psychologiczna. Związek jaki jest pomiędzy naukami społecznymi a naukami filozoficznymi koncentruje się przede wszystkim na tych trzech kategoriach godności. Rasizm, odmawianie statusu osoby przez nazistów czy niewolnictwo wynikają z faktu odrzucenia któreś z kategorii godności.
Nauki filozoficzne – jako jedyne – mają prawo być niezależne od czasu i miejsca
w którym są uprawiane, ponieważ ich twierdzenia nie ograniczają się do otaczającej rzeczywistości. Jednak głębsza refleksja nad filozofią wskazuje, że nie można całkowicie wyeliminować osiągnięć innych nauk, jeśli ma być ona Nauką.
